Vooral in vreemde woorden zijn de i en y soms helder, al staan ze in een gesloten lettergreep: 'chic', 'piste', 'systeem', 'hypnose'. Ook in de uitgang -isch is de i helder. Je spreekt 'Belgisch' dus uit alsof er 'Belgies' stond. Ik hoor veel te vaak een doffe i, alsof er 'Belgis' stond.
Trema: klinkerbotsing
Het trema wordt gebruikt bij klinkerbotsing. Dat houdt in dat er twee klinkers naast elkaar staan die als één klank gelezen kunnen worden, terwijl ze juist bij verschillende lettergrepen horen, zoals in ruïne en geërgerd. Het trema voorkomt hier dat je de u + i als ui of de e + e als ee leest.
Je gebruikt het als er twee klinkers naast elkaar staan die je als één klank kunt lezen, terwijl ze in twee verschillende lettergrepen staan. Kijk bijvoorbeeld naar efficiënt. Zonder trema zou je ie als één i-klank uitspreken. Met trema spreek je het uit als twee klanken: een i en een e.
Umlaut. Bij een Umlaut O, zoals in het Duits gebruikt wordt, wordt de letter uitgesproken als een eu. In het Limburgs heeft deze letter vaker een klank als in het Franse woord 'oeuf'. Er zijn drie plaatsnamen in Nederland met de letter Ö: Höchte, Höfke, en Harmöle.
De Duitse ü klinkt precies als de Nederlandse u. Dus für spreek je uit als /vuur/.
De puntjes op de letter o worden ook wel umlaut genoemd. Voor Mac en PC is het invoeren van deze speciale tekens als umlauts, accenten en tildes vaak verschillend. Je leest hieronder hoe je de o-umlaut kunt invoeren.
Maar hoe heet dat puntje op de letter i eigenlijk? Dat puntje noemen we een tittel. De tittel kwam voor het eerst voor in oude Latijnse manuscripten uit de elfde eeuw.
De meeste woorden hebben wel een klemtoon op de ie: melodieën, knieën. Er zijn maar enkele woorden die geen klemtoon op de ie hebben. Er komt alleen maar een n achter de ie.
Het trema is een teken in de vorm van twee puntjes die vaak boven een klinker wordt geplaatst. Het trema wordt gebruikt als je de twee klinkers die naast elkaar staan, als één klank kunt lezen. Om dit te voorkomen wordt het trema ingezet.
De Ï wordt in de meeste talen, waaronder het Nederlands, Afrikaans, Catalaans, en Frans, niet gebruikt voor een specifieke klankweergave, maar om aan te geven dat I niet met een voorgaande klinker een diftong vormt, maar met een hiaat alléén uit te spreken is.
Italiaans. Í/í is een variant van I met een accent aigu; het vertegenwoordigt een /i/ met het tonische accent.
E met puntjes (ë)
Om een trema e te krijgen, is er weer een andere combinatie van toetsen nodig. Houd de shift toets ingedrukt en druk kort op de toets met “. Laat beide toetsen los en tik de e.
De ß op PC
Bij de meeste toetsenborden is de rechter alt-toets de AltGr toets. Druk op de AltGr + s-toets. De letter ß verschijnt.
Bij -ich combinaties, wordt de ch-klank zacht uitgesproken. (Hieraan herkent men direct de Nederlander, omdat deze zowel de -ich als de -ach of -uch combinaties hard uitspreekt.
(alt⌥ + cmd⌘ + T) Bij MS-Word kan het via `Insert → Symbol → Advanced Symbol` of `Invoegen → Symbolen → Meer symbolen`.
De shift knop wordt gebruikt om hoofdletters te typen. Deze toets bevindt zich zowel links als rechts op het toetsenbord en ziet eruit als een lege opwaartse pijl.
Bij woorden die aan een andere taal zijn ontleend, mogen de accenttekens accent aigu (´), accent grave (`), accent circonflexe (^), en andere diakritische tekens zoals het trema (¨), de umlaut (¨) en de cedille (ç) ook bij hoofdletters worden gebruikt. De tekens geven aan hoe het woord uitgesproken moet worden.