Ontstaan van het duinlandschap De jonge duinen zijn zo'n duizend jaar geleden ontstaan. De oude duinen gaan terug tot zo'n vijfduizend jaar geleden. Indertijd steeg de zeespiegel nog door het smelten van de landijsmassa's van de laatste ijstijd. De Noordzee liep vol en West- en Noord-Nederland liepen onder.
De jonge duinen zijn ontstaan tussen 1200 en 1600. De oude duinen, die gevormd werden tot het begin van onze jaartelling, zijn alleen nog terug te vinden in de kuststrook van Noord- en Zuid-Holland. In Zuidwest- en Noord-Nederland zijn de oude duinen door erosie volledig verdwenen.
Jonge duinen liggen langs het strand en oude duinen verder landinwaarts. De duinstrook die parallel aan het strand bestaat, noemt men jonge duinen. Deze duinen ontwikkelen zich vooral aan de zeekant, de wind heeft hier de meeste invloed doordat hij voortdurend vers zand aanvoert.
De jonge duinen
Het klimaat in de vroege Middeleeuwen was guur. De temperatuur was erg laag en er waren veel stormen. Tijdens de stormen werden delen van de strandwallen door de zee afgebroken. Na een periode van kustafslag kwam het zand in de Noordzee weer in beweging en er vormde zich nieuwe zandbanken voor de kust.
Als het duintje een meter hoog is ontstaat er door de regen een zoetwaterbel in het duin. Helm neemt het duin dan over. Het groeit snel en legt nog meer zand vast. Als de jonge duinen aan elkaar vastgroeien tot een rij kan aan de landzijde een nieuwe duinvallei komen te liggen.
Die gaten komen in het duin dat aan het strand ligt, zodat de zeewind het duinzand verder kan verspreiden over de duinen die daar weer achter liggen. Zo kunnen de duinen meegroeien met de zeespiegelstijging en wordt de natuur ook een handje geholpen.
In het midden van Namibië, langs de Atlantische kust, ligt een onbeschrijfelijk mooi stukje natuur: Sossusvlei. De duinen van de Sossusvlei zijn een van de oudste en droogste ecosystemen ter wereld. Ook vind je hier de hoogste zandduinen in de wereld, ze zijn soms wel 400 meter hoog.
Er ontstonden duintjes die werden vastgelegd door helmgras en zo verder uit konden groeien tot hoge duinen. Deze werden vervolgens door de overheersende westenwind landinwaarts verplaatst. Ze 'wandelden' oostwaarts en bedekten de lager liggende oude duinen en duinvalleien.
Langs de Nederlandse kust vinden we het duingebied. Op de Waddeneilanden, langs de kust van Noord- en Zuid Holland en in Zeeland. De Nederlandse duinenrij is wel honderd kilometer lang en beschermt ons lage land tegen overstromingen. De duinen zijn ontstaan door de invloed van zee, wind en begroeiing.
De duinen en stranden zijn onze belangrijkste bescherming tegen de zee. Een dijk is een aangelegde verhoging die het achterliggende land beschermt tegen hoogwater en golven. Door de wind, zee en stroming verdwijnt er zand van de kust. Ook verliezen de stranden terrein door de stijgende zeespiegel.
De waterschappen zijn verantwoordelijk voor het beheer van de waterkering en de duinen.
Dijken zijn door mensen gemaakte beschermingen tegen het water. Duinen zijn op een natuurlijke manier ontstaan en beschermt het land ook tegen het water.
Op 22 december 2021 beschermde Natuurmonumenten de Loonse en Drunense Duinen precies 100 jaar. In die eeuw zijn gronden aangekocht en beheerd en dat heeft een natuurgebied van formaat opgeleverd. Zo is voorkomen dat het net als de meeste andere stuifzandgebieden in Nederland is verdwenen onder bossen en bebouwing.
Door de wind wordt voortdurend vers zand aangevoerd waardoor de duinen steeds hoger opgroeien. Zo hebben de duinen langs de Nederlandse kust een gemiddelde hoogte van zo'n 25 meter bereikt.
Noord- en zuidhellingen in de duinen
Vooral de plantengemeenschap met kraaiheide en eikvaren is typerend. Struikheide komt meer landinwaarts op noordhellingen voor. De planten op de zuidhelling hebben het zwaar te verduren.
Er staan berkenbosjes in de valleien, eiken- en beuken- bossen in het binnenduin en voedselrijker bos met iepen en essen aan de binnenduinrand en op landgoederen. Hoe dichter bij zee, hoe lager de bomen. En overal staan naaldbomen.
De natuur- en de landschappelijk waarde van het duingebied kunnen worden versterkt door verstuivingen in de duinen. Deze waarden staan nu onder druk als gevolg van voedselrijke neerslag, versnelde verzuring, konijnenziektes en klimaatverandering.
Zand op het strand
Het zand in de zee en op onze stranden is grotendeels door rivieren naar de zee meegevoerd vanuit de bergen. De zandkorreltjes zijn vergruisde rotsen. Het zand wordt uiteindelijk door zeestromingen meegevoerd richting strand. Daar blijft het achter als de zee zich bij eb terugtrekt.
De belangrijkste vorm van de natuurlijke kustverdediging is de buitenste rij duinen, de zeereep (externe link) (opent in een nieuw venster) genoemd. De zeereep moet de klappen van de golven opvangen. Eeuwen lang heeft men geprobeerd om de zeereep tegen wind en golven te beschermen door helm of rietschermen te planten.
Dune de Pyla heeft een enorme omvang: van west naar oost, dus landinwaarts is deze enorme zandduin ruim 600 meter breed. Van noord naar zuid is de lengte bijna 3 km. De hoogte is ongeveer 110 meter en daarmee is deze het hoogste duin in Europa.
Het is een mooie uitdaging om de beroemde rode duinen van Namibië te beklimmen. De bekendste is Dune 45, een duin van 170 meter hoog. Het is even een klim naar de top, maar dan kun je ook genieten van een schitterende zonsondergang die de zee van duinen om je heen in vuur en vlam zet.
Het duin van Pilat is ontstaan uit een spel van zand, wind en getijden, en is constant in beweging. Het breidt zich met een tot vijf meter per jaar geleidelijk uit in de richting van het bos van Teste-de-Buch.