Wanneer een zaadcel versmelt met een eicel, ontstaat een zygote. Een zygote is een voorbeeld van een totipotente stamcel; deze cel is namelijk in staat om (in het juiste milieu) uit te groeien tot een compleet organisme (alle meer dan 220 verschillende cellen) inclusief het extra-embryonaal weefsel zoals de placenta.
In tegenstelling tot de pluripotente embryonale stamcellen komen deze volwassen of adulte stamcellen dus van nature voor in het lichaam en deze blijven gedurende ons hele leven aanwezig. Een voorbeeld van volwassen stamcellen zijn cellen in het beenmerg die zorgen voor de vorming van bloedcellen.
Stamcellen zijn hele bijzondere cellen. Ze kunnen nooit opraken. Je lichaam maakt gewoon steeds nieuwe stamcellen aan. Als iemand stamcellen krijgt van een donor noemen we dat een stamceltransplantatie.
Beenmerg. Het merendeel van de stamcellen in een volwassen lichaam zijn terug te vinden in het beenmerg. Stamcellen doen in een volwassen lichaam zeer uitzonderlijk aan regeneratie.
Stamcellen geven
Stamcellen zijn dus cellen die nieuwe cellen voortbrengen. Ze komen voort in de beenmergholtes van onze botten. Een soort stamcel dat zich bezig houdt met de maak van cellen in het bloed is de bloedstamcel.
Er zijn twee soorten stamcellen: de embryonale stamcel en de volwassen stamcel. De embryonale stamcel is de moeder van alle stamcellen en wordt uit een blastocyst gehaald, een embryo die kort daarvoor in een reageerbuis is bevrucht. Volwassen stamcellen komen voor in organen, bloed en beenmerg.
Stamcellen komen overal voor in ons lichaam. De bekendste zijn die uit het beenmerg: dit zijn cellen die voortdurend nieuwe bloedcellen maken. Andere stamcellen maken bijvoorbeeld continu nieuwe huidcellen die de dode cellen (huidschilfers) vervangen. Iedere stamcel heeft een eigen taak in het lichaam.
Stamcellen doneren uit het beenmerg doet geen pijn, de donatie is namelijk altijd onder algehele narcose. Ingewikkeld is de afname niet. In de ochtend word je verwacht op de afdeling en word je onder narcose gebracht. Met een dikke naald worden de stamcellen uit de achterste rand van het bekken gehaald.
De artsen nemen 2 tot 3% van je beenmerg weg vóór de behandeling en spuiten ze na de chemotherapie weer in. Een allogene transplantatie gebeurt met de stamcellen van iemand anders (een donor). De donor kan een familielid zijn, maar het kan ook gaan om iemand die je zelfs helemaal niet kent.
Een stamceltransplantatie kost rond de 35.000 tot 40.000 euro. Net zoveel als een jaar lang zware MS-remmende medicatie.
“Iedere inschrijving van een donor kost de stichting 35 euro. Wanneer we deze besteden aan een potentiële match, is dit rendabeler dan dat we dit aan mensen ouder dan 35 jaar uitgeven die minder kans hebben op een match,” legt Bert Elbertse van Stichting Matchis uit.
Nee, echt pijnlijk is de afname van stamcellen niet. Er zijn twee manieren om stamcellen af te nemen bij een donor: uit het bloed en uit het beenmerg. Een afname uit het beenmerg gebeurt onder algemene verdoving, wat op zich vrij ingrijpend is om als gezond persoon te ondergaan.
Iedereen die aan de gezondheidseisen voldoet, in Nederland woont en in de leeftijdscategorie 18 tot en met 35 jaar valt, kan zich kosteloos aanmelden als stamceldonor. Je kunt je kosteloos registreren als stamceldonor als je 18 tot en met 35 jaar bent.
Na een stamceltransplantatie zijn de eerste 3 tot 6 maanden lichamelijk erg zwaar. Vooral na een allogene stamceltransplantatie is langdurig intensieve controle vereist. De eerste drie maanden onderzoekt uw arts u wekelijks op infecties, de graft-versus-host ziekte (transplantaat tegen gastheer) en andere complicaties.
Aan het afnemen van het beenmerg zelf zijn geen risico's verbonden, behalve het geringe risico van de algehele narcose. Er kan een lichte bloedarmoede ontstaan na de beenmerg-afname, wat vermoeidheid kan veroorzaken. Vaak krijgt u voor een maand ijzertabletten mee om dit tekort weer aan te vullen.
Een droge mond, verandering of verlies van smaak en reuk is een veelvoorkomende klacht na stamceltransplantatie. Perioden van misselijkheid, braken en/of een veranderd ontlastingspatroon kunnen tot een aantal maanden na de transplantatie nog optreden. Bij deze klachten kan er ongewenst gewichtsverlies optreden.
Deze behandeling vernietigt de zieke cellen. Met de transplantatie krijgt de patiënt nieuwe, gezonde stamcellen. Stamcellen toedienen gebeurt via een bloedtransfusie. De nieuwe stamcellen vinden vanuit het bloed zelf hun weg naar de beenderen waar ze in actie schieten en bloed aanmaken.
Het oogsten van de stamcellen
De donor wordt met 2 infusen aan een leukaferese-apparaat, een speciaal centrifuge-apparaat, gekoppeld. Via het ene infuus komt het donorbloed in het leukaferese-apparaat terecht. Het leukaferese-apparaat centrifugeert het bloed. Hierdoor scheiden de stamcellen zich van andere bloedcellen.
Criteria voor stamceldonoren
U mag geen ziekten hebben die via bloed overdraagbaar zijn en die nadelig kunnen zijn voor de ontvanger. De patiënt en u moeten een identieke weefseltypering (HLA-typering) hebben. Uw eigen bloedvorming in het beenmerg moet normaal zijn. U mag niet zwanger zijn.
Stamcellen kunnen zich nog tot elke cel met een functie differentiëren, oftewel veranderen. Stamcellen zijn in te delen in vier verschillende categorieën: totipotente stamcellen, pluripotente stamcellen, multipotente stamcellen en unipotente stamcellen.
Voor het aanmaken van rode bloedcellen moet er voldoende ijzer, foliumzuur en vitamine B12 in uw voeding zitten. Als uw voeding te weinig van deze voedingsstoffen bevat, kunt u ook bloedarmoede krijgen. Het beenmerg speelt een belangrijke rol in het aanmaken van (rode) bloedcellen.
Stamcellen zijn cellen uit het lichaam die kunnen veranderen in een ander celtype van het lichaam. Dit wordt differentiatie genoemd. Deze cellen kunnen onbeperkt delen en produceren rijpe dochtercellen. Ze zijn dus bouwstenen van verschillende weefsels en organen.
Nieuwe huidcellen ontstaan doordat de basale cellen van de opperhuid zich delen. Het duurt ongeveer een maand voordat de nieuw aangemaakte cellen naar boven schuiven. Het dode, verhoornde materiaal sterkt af en wordt afgestoten in de vorm van schilfertjes.
Multipotente stamcel
Een volwassen stamcel is een nog niet-gedifferentieerde of een niet-gespecialiseerde cel die na de geboorte voorkomt in een gespecialiseerd weefsel van het organisme. Ze zijn nodig in het lichaam om bepaalde cellen met een korte levensduur te verversen.