Zelfverwonding of automutilatie is wanneer je jezelf opzettelijk pijn doet of letsels toebrengt, bijvoorbeeld door in je armen te krassen met een scherp voorwerp, met je vuist herhaaldelijk tegen de muur slaan, jezelf voor de kop slaan… Hoe herken je zelfverwonding?
Zelfbeschadiging wordt ook wel zelfverwonding of automutilatie genoemd. Zelfverwonding kent vele verschijningsvormen, vele verschillende oorzaken en komt op alle leeftijden voor. Zelfbeschadiging doet zich relatief vaak voor bij mensen met een psychiatrische stoornis of een verstandelijke handicap.
Zelfbeschadiging is een onderwerp dat officieel niet onder de noemer huiselijk geweld valt. Toch kan het voor professionals nuttig zijn om kennis te hebben van de signalen die erbij horen en wat te doen wanneer je signalen bemerkt.
Automutilatie is een symptoom, geen op zichzelf staand syndroom. Het kan vóórkomen bij een groot aantal psychiatrische stoornissen.
Zelfverwondend gedrag zijn directe verwondingen van de huid en het lichaam, zoals zichzelf snijden, krabben en krassen. Andere vormen van opzettelijke zelfverwonding zijn het zichzelf toebrengen van brandwonden, met de vuisten en/of het hoofd hard tegen de muur bonken, of zichzelf in het gezicht slaan.
Jezelf verwonden voelt voor sommige mensen fijn. Het werkt tijdelijk en daarom kan het ook verslavend zijn. Een andere reden waarom het verslavend werkt, is omdat je lichaam hormonen aanmaakt tegen de pijn: endorfine. Omdat je lichaam daaraan went, moet je jezelf steeds meer en vaker pijn doen.
Het VU-onderzoek laat zien dat zelfbeschadiging en suïcidaliteit vaak samen optreden en voor een groot deel uit dezelfde erfelijke aanleg voortkomen.
Uit internationale cijfers blijkt dat 17.2% van de jongeren, 13.4% van de jongvolwassenen en 5.5% van de volwassenen zichzelf beschadigt. Uit cijfers van VeiligheidNL blijkt dat 15.000 mensen in 2015 op de spoedeisende hulp werden behandeld voor letsel nadat zij zichzelf beschadigd hadden.
Zelfverwonding of automutilatie is wanneer je jezelf opzettelijk pijn doet of letsels toebrengt, bijvoorbeeld door in je armen te krassen met een scherp voorwerp, met je vuist herhaaldelijk tegen de muur slaan, jezelf voor de kop slaan…
Bijvoorbeeld: 'als ik drang voel ga ik eerste 15 of 30 minuten iets anders doen, als ik dan nog drang voel mag ik mezelf beschadigen'. Maak de tijd waarop je iets anders wilt doen steeds langer. Zo kan uitstellen er toe leiden dat je de zelfbeschadiging stopt. Het kan helpen om voor jezelf doelen te stellen.
Waarom beschadigt een kind zichzelf? Kinderen die zichzelf beschadigen hebben meestal problemen. Ze voelen zich bijvoorbeeld verdrietig, of misschien schuldig, of ze voelen juist helemaal niks. Wanneer ze zichzelf pijn doen, denken ze even niet meer aan hun problemen.
Herkennen van zelfbeschadiging
Zelfbeschadiging vormt dan een uitlaatklep voor emoties. Het gedrag staat dus niet op zichzelf. Iemand kan bijvoorbeeld ook erg onzeker zijn, een negatief zelfbeeld hebben, veel stress of spanning ervaren en moeite hebben om over emoties te praten.
Zelfbeschadigend gedrag heeft gevolgen op de korte en lange termijn. Op de lange termijn nemen de negatieve gevoelens weer toe en volgt ook de confrontatie met de lichamelijke gevolgen en eventuele complicaties van de beschadiging.
Iedereen heeft zijn of haar eigen verhaal. Wanneer je jezelf beschadigt is dit een overlevingsstrategie. Je reageert spanningen en emoties dan af op je eigen lichaam. Zelfbeschadiging is het middel om de dag zo goed als mogelijk door te komen.
Als iemand zichzelf snijdt noemen we dat ook wel zelfbeschadiging of automutilatie. Dit komt vaker voor dan je misschien denkt. Er rust een taboe op dit onderwerp om over te praten. Mensen die zichzelf bijvoorbeeld snijden kunnen zich schuldig voelen en zich schamen voor hun gedrag.
De term 'zelfbeschadiging' is de vertaling van het Engelse 'self-harm' en omvat alle gedragingen die verwondingen/letsel aan de eigen huid of het lichaam toebrengen zonder de intentie te hebben het leven te willen beëindigen.
Gevolgen voor de cliënt
Iemand die zichzelf beschadigt kan zich bijvoorbeeld somber, boos of angstig voelen. Zelfbeschadiging heeft als functie dat die problemen naar de achtergrond verdwijnen. Iemand krijgt meer rust en minder chaos in het hoofd. Iemand kan ontspannen of iets of juist niets meer voelen.
Jezelf bijten als uiting van een te hoog opgelopen spanning. Spanning die zo onverdraaglijk is dat je er wanhopig van wordt. Misschien is het af en toe zo erg dat je wel eens aan de dood denkt.
Hierdoor is het erg moeilijk om te stoppen met automutilatie. Er zijn vele vormen van automutilatie, zoals snijden, krassen en branden van de huid, hoofdbonken of het uittrekken van haar. Automutilatie kan blijvende littekens veroorzaken. Ook krijg je last van gevoelens van waardeloosheid, schuld en zelfhaat.
Automutilatie is het woord voor zelfbeschadiging of zelfverminking, zoals gebruikt in de geneeskunde in het algemeen en in de psychiatrie en de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap in het bijzonder.
Is jezelf snijden een ziekte? Sommige mensen vragen zich af of jezelf snijden een ziekte is. Dat is niet het geval. Het is eerder een gedragspatroon dat je kunt ontwikkelen als manier om met moeilijke emoties om te gaan.
Een van de belangrijkste stappen om te zetten als je wil leren omgaan met zelfbeschadiging, en ermee wil stoppen, is om iemand in vertrouwen te nemen en erover te praten. Dit zorgt ervoor dat je er niet alleen voor staat en dat je iemand hebt om op terug te vallen.
De term 'zelfbeschadiging' is de vertaling van het Engelse 'self-harm' en omvat alle gedragingen die verwondingen/letsel aan de eigen huid of het lichaam toebrengen. Zoals snijden, branden, krassen, krabben, haartrekken, hoofdbonken, voorwerpen in het lichaam brengen of schadelijke stoffen innemen.
Er kunnen verschillende redenen zijn waarom mensen zich, al dan niet bewust, pijn doen. Bijvoorbeeld om zichzelf te straffen, om innerlijke, emotionele pijn om te zetten in lichamelijke pijn of om andere pijnlijke zaken te vergeten. Bij traumaslachtoffers komen vaak momenten op dat ze het trauma 'herbeleven'.
Automutilatie kan opluchting geven. Het kan een manier zijn om toch nog iets te kunnen voelen of om zichzelf te bestraffen. Ook kan automutilatie een manier zijn om de pijn die mensen met borderline diep van binnen voelen, te verplaatsen naar een concrete andere plek, zoals een arm of een been.