Wanneer de watertemperatuur onder de 15 °C komt is de reactie op het menselijk lichaam maximaal. Als de watertemperatuur rond het vriespunt zit zal het slachtoffer slechts enkele minuten bij bewustzijn blijven.
In het algemeen geldt dat je 1 minuut per graad Celsius watertemperatuur in het water kan blijven. Als het water twee graden is, kun je volgens die regel maximaal 2 minuten zwemmen. Niet iedereen is hetzelfde, dus luister vooral ook naar je lichaam en verlaat het water eerder als dat nodig is.
Na tien tot vijftien minuten kan bewusteloosheid optreden door onderkoeling. Daarna wordt de kans op verdrinking groot. In water koelt het lichaam twintig keer sneller af dan in lucht.
In water raakt je lichaam ongeveer vier keer sneller warmte kwijt dan in lucht en hoe kouder het water, hoe sneller dit proces verloopt. Zodra de lichaamstemperatuur beneden 35°C daalt, spreekt men van onderkoeling. Het eerste stadium van onderkoeling is kippenvel.
Ziek word je van virussen
Een griepje, een verkoudheid: ziek worden we van een virus of een bacterie. Niet omdat we in een badpak in de regen aan de waterkant staan. Sterker: als je regelmatig in koud water gaat zwemmen, ben je minder vatbaar voor griepjes en verkoudheid.
In het slechtste geval kan het koude water zelfs leiden tot een hartstilstand, een beroerte of bewusteloosheid doordat de hersenen minder doorbloed worden.
Verschillende studies geven aan dat het nemen van een koud bad het herstel kan bevorderen. De onderdompeling in water van 10 – 15 graden Celsius voor 5-15 minuten blijkt hierbij het meest effectief [1].
Men kan het gevoel krijgen dat de luchtweg is afgesloten en voelt hevige pijn. Ook kan cold-shock ervoor zorgen dat men onder water onbedwingbaar moet ademen, wat de paniek alleen maar groter maakt. Mede hierdoor treedt een plotselinge versnelling van de hartslag op en een toename van de bloeddruk.
Zodra de lichaamstemperatuur beneden 35°C daalt, spreekt men van onderkoeling. Eerst krijg je kippenvel. Daarna gaat het lichaam rillen. Soms treedt er agitatie op, dan wordt iemand opgewonden of rusteloos.
In het water koel je 26x sneller af dan in lucht van dezelfde temperatuur. Een voorbeeld: bij een watertemperatuur van 17 graden is de overlevingstijd 23 minuten (Noordzee in de zomer). Bij 7 graden is deze 19 minuten (Noordzee in de winter).
Omkleedponcho, ideaal om warm te blijven na openwater zwemmen. Maar ook kramp of onderkoeling zijn risico's van nu. Dus ondanks dat het super verleidelijk is, kunnen zwembadzwemmers toch echt beter nog even wachten tot het water minimaal 12 of 15 graden is. Ook met wetsuit.
Het drinken van koud water helpt je bij het verbranden van extra calorieën, omdat het je metabolisme een boost geeft. Hierdoor wordt het proces van calorieën verbranden wat versneld. Onderzoek laat zien dat je tot 70 extra calorieën per dag kan verbranden door het drinken van koud water gedurende de dag.
Bouw dan langzaam op totdat je langer in het water kan blijven. De stelregel die vaak wordt gehanteerd is 1 minuut dippen per graden Celsius.
Het is belangrijk dat die niet te erg stijgt. Vanaf veertig graden wordt het namelijk steeds gevaarlijker. Bij 43 graden ontstaat er flinke schade aan het brein. Lichaamstemperaturen boven de 44 graden overleeft bijna niemand.
Bij -40 °C kan de huid het drie minuten redden zonder kleren. En bij -60 °C sterven de cellen onmiddellijk af. Bij -40 °C kan een mens drie minuten zonder kleren buiten lopen zonder dat het gevolgen heeft. Maar blote huid die wordt blootgesteld aan extreme kou onder -60 °C bevriest meteen, en dan sterven de cellen af.
In het ergste geval kan dit leiden tot hartritmestoornissen (ventrikelfibrilleren) en een plotselinge circulatiestilstand. Daarnaast is het hart bij onderkoeling mogelijk gevoeliger voor beweging en zal sneller in een hartritmestoornis geraken.
Je raakt onderkoeld als je lichaamstemperatuur daalt onder de 35°C. Dat kan zeer snel gaan wanneer je in koud water valt of schaars gekleed buiten loopt bij guur weer in combinatie met hevige wind. Wind zorgt ervoor dat je sneller afkoelt.
De symptomen bij onderkoeling veranderen bij een dalende lichaamstemperatuur. Men verliest geleidelijk zijn fysieke en mentale vermogens. Ademhaling en hartslag kunnen gevaarlijk laag worden en zelfs stoppen. Aanvankelijk doet het lichaam er alles aan om de normale lichaamswarmte zoveel mogelijk te behouden.
Adem stevig, maar gecontroleerd in door je neus en rustig uit door je mond. Gaat dat goed? Probeer dan een rustige inademing door de neus en een rustige uitademing door de mond vast te houden. Door de focus op je ademhaling te leggen en deze onder controle te krijgen, zal je de kou anders ervaren.
Het koude water zou er voor zorgen dat de bloedsomloop toeneemt waardoor afvalstoffen sneller worden afgevoerd, maar Wiertz zegt dat dit niet wetenschappelijk bewezen is. De positieve werking komt dus vooral door het placebo-effect en doet dus niet iets voor je spieren.
Dit systeem zorgt ervoor dat het water op een constante koude temperatuur is. Deze temperatuur begint bij 4 graden en kan oplopen tot 38 graden. Dit is aanzienlijk kouder dan het leidingwater. Onder een koude douche kun je deze temperatuur namelijk niet kouder maken dat dat die is.
Als het koud is, reageert ons lichaam daarop door de bloedvaten die net onder het oppervlak van de huid liggen, samen te laten trekken. Hierdoor neemt de bloeddruk toe. Ook kunnen mensen gaan huiveren en kan het hart sneller gaan kloppen, waardoor de stofwisseling sneller gaat en de lichaamstemperatuur stijgt.
Het koude water zorgt ervoor dat de bloedvaten vernauwen. Dit betekent dat er in dezelfde tijd meer bloed door de aderen wordt gepompt en hierdoor het bloed efficiënter wordt gebruikt. De bloedcirculatie verbetert daardoor. De bloeddruk wordt wel iets hoger, maar je aderen worden hierdoor wel sterker.
Bel of laat 1-1-2 bellen (met vermelding van (vermoeden van) shock). Laat het slachtoffer gaan liggen. Voorkom afkoeling, gebruik bijvoorbeeld een (reddings- of isolatie)deken. Laat het slachtoffer niet drinken, eten of roken.