Mensen met lage gezondheidsvaardigheden hebben meer moeite om een actieve rol te vervullen in de eigen zorg en zelf beslissingen te nemen. Zij denken dat ze het niet kunnen of weten niet hoe dat moet. Vaak liggen hun prioriteiten meer bij de financiële problemen of zorgen over huisvesting dan bij gezondheid.
Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden van mensen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen.
Daarnaast hebben mensen met lage gezondheidsvaardigheden minder goede toegang tot het zorgsysteem: ze komen later in de zwangerschap onder controle, kanker wordt later ontdekt, en ze worden minder vaak adequaat behandeld voor diabetes.
Definitie: Zelfmanagement is het zodanig omgaan met de chronische aandoening (verschijnselen (symptomen), behandeling, lichamelijke, emotionele (psychische) en sociale gevolgen en bijbehorende aanpassingen in leefstijl) dat de aandoening optimaal wordt ingepast in het leven.
Het 5A model is ontworpen om zorgverleners te helpen om structuur te geven aan zelfmanagementondersteuning (CBO, 2014). In het 5A model gaat het over: Achterhalen, Adviseren, Afspreken, Assisteren en Arrangeren (zie figuur 1). (levering van) zorg zijn vastgelegd.
Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden die mensen nodig hebben om beslissingen te kunnen nemen ten aanzien van gezondheid en ziekte. Van burgers wordt steeds meer verwacht dat zij zelf een actieve rol op zich nemen in hun gezondheid en het omgaan met ziekte.
Preventie en zorg op maat zouden gunstiger gezondheidsuitkomsten voor de individuele burger en patiënt, betere ervaringen met de kwaliteit van zorg, en ook nog lagere zorgkosten kunnen opleveren.
Wat is Positieve Gezondheid? Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies. Met die bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren.
Mensen die minder gezondheidsvaardig zijn. Anderhalf miljoen mensen in Nederland zijn laaggeletterd. Zij kunnen niet goed lezen en schrijven en hebben daardoor vaak ook 'minder goede gezondheidsvaardigheden'. Dit betekent dat ze moeite hebben informatie over hun ziekte te begrijpen en hun weg te vinden in de zorg.
Met de terugvraagmethode (ook wel terugvertelmethode) kun je als zorgprofessional nagaan of jouw boodschap goed is overgekomen. Je doet dit door de patiënt te vragen om in eigen woorden te vertellen wat jullie zojuist hebben besproken. Hierna kun je, indien nodig, bijstellen of aanvullen.
Oorzaken van laaggeletterdheid
Sommige mensen hebben door ziekte, spijbelen, een lichamelijke handicap of een reizend bestaan onderwijs gemist. En daarnaast zijn er ook mensen die zijn opgegroeid in een taalarme omgeving of mensen die te maken hebben gehad met een problematische thuissituatie.
In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is 18% van alle mensen in Nederland. Dus ongeveer 1 op de 6 mensen! Je bent als volwassene laaggeletterd, als je moeite hebt met lezen, schrijven en/of rekenen.
Creëer ruimte in je bedrijf om je medewerkers in staat te stellen om eigen regie te nemen. Kort gezegd: zorg dat het mogelijk is. Denk niet alleen aan het beschikbaar stellen van tijd, middelen en geld. Organiseer het werk ook zo dat mensen daadwerkelijk eigen keuzes kunnen maken en ruimte hebben om te leren.
Eigen regie gaat om het zelf beslissen over je leven en zorg en ondersteuning daarbij. Centraal staat: wat wil ik? Eigen regie is: het vermogen om je eigen leven en noodzakelijke ondersteuning te regelen en het praktische vermogen om jezelf te redden in lichamelijk, sociaal en psychisch opzicht.
Het is een begrip dat veel gebruikt wordt in de zorg, maar minstens zo vaak niet wordt begrepen. Een ander woord daarvoor is zelfmanagement. Zelfondersteuning, zelfzorg of zelfredzaamheid zijn weer andere begrippen met een andere betekenis. Met eigen regie wil je over je eigen leven kunnen beslissen.
Dat komt allereerst door de gemiste inkomstenbelasting. Laaggeletterden hebben vaker een minder goed betaalde baan en zijn vaker langdurig werkloos. Ook gaat laaggeletterdheid hand in hand met hogere ziektekosten door stress of bijvoorbeeld bedrijfsongevallen, omdat ze de veiligheidsinstructies niet goed kunnen lezen.
Laaggeletterden zijn over het algemeen slechter af wat hun gezondheid betreft: zij hebben o.a. een slechtere fysieke en mentale gezondheid, een grotere kans om eerder te sterven, zijn minder goed in staat tot zelfmanagement en hebben een minder gezonde leefstijl.
Bij zelfmanagement komt het er dus op neer dat u zelf meer de regie leert voeren over het leven met uw ziekte. Voor mensen met een chronische aandoening is het belangrijk om de ziekte zo goed mogelijk onder controle te houden. Het is een hele klus de ziekte een plaats te geven in het dagelijks leven.
Deze term wordt gebruikt voor de manier waarop iemand met de gevolgen van de ziekte om gaat zonder zijn persoonlijke identiteit te verliezen. Adaptieve opgaven doen zich voor op persoonlijk, sociaal, ziektegerelateerd en materieel gebied.
Dementie is meer dan vergeetachtigheid. Vaak spelen er ook gedrags- en stemmingsveranderingen, zoals lusteloosheid, onrustig en geprikkeld gedrag. Goed omgaan met dergelijke gevolgen van de ziekte in het dagelijks leven, wordt vaak aangeduid met 'zelfmanagement'.