De officier van justitie vertegenwoordigt het OM. Meestal begint een strafzaak bij de politie.De officier van justitie besluit vervolgens wel of niet te vervolgen.Bij vervolging doet de rechter een uitspraak (vonnis).
Een rechtszaak start met een dagvaarding. Dit is een brief aan de rechter waarin staat wat het conflict is en wat de ene partij van de andere partij eist (vordert). Goed om te weten: wanneer u een rechtszaak start doet u dit in een dagvaardingsprocedure via de rechtbank.
Een rechter kan schriftelijk of mondeling uitspraak doen. De uitspraak wordt schriftelijk vastgelegd en ondertekend door de rechter(s) (bij zaken bij de politierechter volgt alleen een aantekening van de mondelinge uitspraak).
De Hoge Raad is de hoogste rechter en kan besluiten dat een rechtszaak over moet. De Hoge Raad kan ook besluiten dat een rechtszaak heropend moet worden (herziening).
Constitutionele toetsing door de rechter houdt in dat de rechter toetst (of mag toetsen) of wetten al dan niet in overeenstemming zijn met de Grondwet. Het huidige artikel 120 van de Grondwet bepaalt dat de rechter niet mag beoordelen of wetten en verdragen in strijd zijn met de Grondwet.
Bewijsregels. In hoofdlijnen en vrij vertaald gelden de volgende bewijsregels binnen het strafrecht; Voor een bewezenverklaring zijn slechts twee bewijsmiddelen nodig. Dit noemen we ook wel het strafrechtelijk bewijsminimum.
Algemeen geaccepteerd is (gelukkig) dat men de rechter in de rechtbank aanspreekt met mijnheer of mevrouw (de rechter). Maar ook daar zijn uitzonderingen op: zijn er meer rechters, dan spreekt men de voorzitter aan met mijnheer/mevrouw de voorzitter.
In een eenvoudige kort geding procedure is er vaak al binnen enkele weken een uitspraak, terwijl het in ingewikkelde procedures tot wel meer dan twee jaar kan duren. Een gemiddelde of ijkpunt is niet te geven, dat hangt af van de aard en complexiteit van de zaak.
Een verdachte vier jaar laten wachten op de behandeling van zijn zaak is in strijd met artikel 6 van het Europese verdrag voor de rechten van de mens. Daarin wordt iedere burger een eerlijk proces gegarandeerd.
De kosten voor een procedure bij civiele zaken en bestuursrechtelijke zaken betaalt u meestal zelf. Behalve als de rechter beslist dat de verliezende partij deze kosten betaalt. Een strafzaak kost u geen geld. Maar het kost wel geld als u een advocaat inschakelt.
Voor zaken die bij de rechtbank dienen moet u een advocaat hebben. Zonder advocaat kunt u daar niet procederen. Voor zaken bij de kantonrechter geldt dat u ook zonder advocaat een rechtszaak kunt aanspannen.
Als procespartijen een gerechtelijke procedure voor eens en voor altijd willen beëindigen, is het daarom van belang om dat met zo veel woorden in een schriftelijke overeenkomst vast te leggen.
Iedereen is voor de wet gelijk. Bij het doen van een uitspraak kijkt de rechter naar de wet, de feiten (wat is er precies aan de hand), persoonlijke omstandigheden en verklaringen van deskundigen en getuigen.
De belangrijkste straffen zijn een boete, een taakstraf en gevangenisstraf. De rechter kan ook maatregelen opleggen. Daaronder valt bijvoorbeeld ontneming van geld dat door het misdrijf is verkregen, het betalen van schadevergoeding of – de meest ingrijpende – tbs.
Afhankelijk van het feit waarvan je wordt verdacht, je persoonlijke omstandigheden en of je advocaat veel punten naar voren brengt op de zitting, is onze ervaring dat een OM-zitting gemiddeld zo'n 20 minuten duurt. De voorbereiding van de zitting zal dan ook meer tijd in beslag nemen dan de OM-zitting zelf.
Om tot een bewezenverklaring te komen, moet er sprake van voldoende wettig en overtuigend bewijs. De eis dat er voldoende wettig bewijs is, houdt in dat er een minimum aan bewijs aanwezig moet zijn in het dossier om een verdachte te kunnen veroordelen.
Een sepot betekent dat u niet langer als verdachte wordt beschouwd. U wordt niet vervolgd en de strafzaak is voor justitie afgedaan. Wanneer de politie (mondeling) tegen u zegt dat de zaak wordt geseponeerd, moet u altijd vragen om een schriftelijke bevestiging.
Het bewijs moet wettig en overtuigend zijn. Dat betekent dat de veroordeling niet alleen gebaseerd moet zijn op de wettige bewijsmiddelen, maar dat de rechter ook persoonlijk de overtuiging moet hebben dat de verdachte het misdrijf heeft gepleegd. De overtuiging moet worden afgeleid uit de bewijsmiddelen.
Rechter: onderzoekt de aard van het conflict, doet uitspraak over de kwestie en bepaalt de strafmaat.
Pathos, zegt IJzermans, is bij uitstek een middel om de rechter te boeien. “Zoek een manier om de rechter nieuwsgierig te houden, zodat je de gunfactor krijgt. Je kunt pathetisch zijn in de goede zin van het woord. Bijvoorbeeld de feiten vertellen in de vorm van een verhaal, zoals in een roman.
Om als rechter op de arbeidsmarkt binnen te komen is erg lastig, omdat hiervoor de RAIO opleiding (Rechterlijk Ambtenaar in Opleiding) gevolgd moet worden. Voor deze opleiding worden zeer hoge eisen gesteld en er zijn slechts weinig plaatsen beschikbaar.