Bij een baby is een waterhoofd goed te herkennen. Bij baby's en peuters is de schedel namelijk nog niet gesloten. Daardoor kan het hoofdje makkelijk groeien. Als je baby een waterhoofd heeft, is het hoofdje van de baby groter dan normaal en de fontanel (de zachte plek op het hoofdje) kan gevoelig zijn en/of uitstulpen.
Deze aandoening wordt ook wel hydrocefalie of 'waterhoofd' genoemd. De symptomen die hiermee gepaard kunnen gaan, zijn onder andere braken, lusteloosheid en heel veel slapen (lethargie), hoofdpijn, een vergroot hoofd of zelfs stuipaanvallen (convulsies).
Wat minder bekend is, is dat een waterhoofd op elke leeftijd kan ontstaan. Hydrocefalus/waterhoofd kan hersenletsel tot gevolg hebben, als complicatie van een bloeding, letsel, ontsteking of tumor.
Ongeveer 1 op de 500 baby's wordt geboren met een waterhoofd. De niet-aangeboren vorm van hydrocefalie komt ook voor bij 1 op de 500 pasgeborenen. Soms is een erfelijke afwijking de oorzaak. In een aantal gevallen komt het voor in combinatie met een open ruggetje of andere aandoeningen.
Hydrocefalus wordt behandeld door met een operatie een buisje (shunt of drain) in de hersenkamers te plaatsen. Dan kan het hersenvocht weglopen. De druk in de hersenen neemt dan af. Later wordt de shunt of drain in een bloedvat of in de buikholte geleid.
Of een baby een groot of klein hoofd heeft is in de eerste plaats een kwestie van aanleg. Dus als papa of mama een groot hoofd heeft, is er meer kans dat je kind ook een wat groter hoofd heeft. Hetzelfde geldt voor een hoofdomtrek die kleiner dan gemiddeld is. Dit is dus geen reden om je zorgen te maken.
De hoofdomtrek van de baby bij de geboorte
De grootte van het hoofd moet binnen een bepaald bereik vallen. Gemiddeld is het hoofdje van een baby direct na de bevalling 35 cm omtrek. Alles tussen 32 en 37 cm valt binnen het normale bereik.
De diagnose van een waterhoofd wordt gesteld door middel van een echo, CT-scan van het hoofd of MRI-scan. De arts kijkt dan naar de grootte van de hersenkamers. Normaal gesproken zit er zo'n 150 milliliter vocht in de hersenkamer en rond de hersenen.
Hersenoedeem kan de toevoer van bloed naar de hersenen beperken. Daardoor kan een tekort aan zuurstof in de hersenen optreden en kunnen de hersencellen beschadigen of zelfs sterven. Doordat de harde schedel niet meegeeft, niet uit kan zetten, kunnen de hersenen gestuwd worden richting de hersenstam.
Hersenvocht ziet eruit als water en wordt aangemaakt in de holtes van de hersenen, de hersenkamers. Deze kamers noemen we ook wel 'ventrikels'. Er zijn twee zijventrikels, een derde ventrikel (in het midden van de hersenen) en een vierde ventrikel (onderaan bij de kleine hersenen).
Hydrocefalie kent verschillende oorzaken. De aandoening kan zowel aangeboren als later in het leven verworven zijn. Zo kan het onder meer ontstaan door een tumor in het hoofd; hersenvliesontsteking; een subarachnoïdale bloeding (SAB, bloeding tussen de hersenvliezen) of door bloedingen in de hersenkamer.
Hydrocephalus (waterhoofd) ontstaat door een verstoorde circulatie van liquor (hersen- en ruggenmergsvocht) in het hoofd.
Het Dandy-Walker syndroom is een aangeboren afwijking van de hersenen. De kleine hersenen zijn niet goed ontwikkeld en er zit vocht in de hersenen. Soms is ook de verbinding tussen beide hersenhelften niet aangelegd.
Uit onderzoek blijkt dat mensen met een groot hoofd ook grotere hersenen hebben. En hoewel intelligentie moeilijk te definiëren is, lijkt het er sterk op dat de hersengrootte invloed heeft op hoe slim je bent.
Bij een breuk ter hoogte van de middelste hersengroeve (rotsbeenderen) kan het gehoororgaan beschadigd raken, met gehoorverlies en duizeligheid tot gevolg. Ook de gehoorgang kan beschadigd raken, waardoor er hersenvocht uit het oor kan lekken.
Hersenvocht is het vocht dat om de hersenen en ruggenmerg heen zit. Er kunnen veel redenen zijn om een lumbaalpunctie uit te voeren. Het hersenvocht wordt onderzocht op samenstelling. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar een ontsteking, kankercellen, een doorgemaakte bloeding en/of een verhoogde hersendruk.
Hoe kun je het herkennen? De persoon klaagt van hoofdpijn, misselijkheid en braken (vooral 's ochtends). Meestal treden ook geheugenproblemen, traagheid en slaperigheid op. Evenwichts- en gezichtsstoornissen komen ook voor.
De 20 weken echo is een medische echo bedoelt om te kijken of je baby geen afwijkingen heeft. M.b.v. de echo kunnen veel aandoeningen die goed zichtbaar zijn (open rug, hartafwijkingen, nierafwijkingen, afwijkingen aan het skelet, open buikwand, gespleten gehemelte ed) worden opgespoord.
Aangeboren aandoening waarbij het ruggenmerg zich niet voldoende ontwikkeld heeft, waardoor er een gat of spleet in de ruggengraat is en de blootgestelde zenuwen kunnen beschadigd zijn, ook wel spina bifida genoemd. Dat kan leiden tot allerlei medische, neurologische en cognitieve problemen.
Vlak na de eerste verjaardag zal je baby al bijna driemaal zoveel wegen als bij de geboorte! Niet alle lichaamsdelen groeien even snel. Het hoofd groeit bijvoorbeeld relatief snel en de benen groeien sneller dan de romp. Het hoofd neemt zelfs bij de geboorte een kwart van de lichaamslengte in beslag!
Bij baby's en kinderen tot de leeftijd van 3 jaar veranderen de hoofdmaten snel en is er een groot verschil per kind. Vanaf de 3 jaar groeien kinderen door naar een hoofdomtrek die in het algemeen tussen 51 en 54 cm ligt tot ze de volwassen maten bereiken aan het begin van de pubertijd.
De vergroting van het hoofd houdt volgens Van Daalen verband met de grootte van de hersenen. Kinderen met een vergrote hoofdomtrek hebben ook grotere hersenen. “Er is aangetoond dat met name rond het vierde jaar de inhoud van de hersenen goed correleert met de hoofdomtrek.”
Kinderen van 1,5 tot 2 jaar hebben een gemiddelde hoofdomtrek van 49 tot 51 cm. De meest voorkomende omtrek bij kinderen van 2 tot 4 jaar is 51 tot 53 cm.
Bij een sterk verhoogde hersendruk ontstaat er hoofdpijn, braken en uiteindelijk ook sufheid. In ernstige gevallen kan een coma optreden. Bij normale druk zonder ernstige symptomen van overdruk ontstaat er een langzaam evoluerend ziektebeeld met als symptomen dementie, gangstoornissen en blaasproblemen.
Schedel van de pasgeboren baby
Doordat je de schedeldelen zo flexibel zijn, kan een punthoofd ontstaan. Geen zorgen, kort na de geboorte (in eerste paar dagen) zal het hoofdje van je baby weer een 'normale' vorm aannemen.