6. Heeft alleen Nederland een stikstofprobleem? Nee, de Habitatrichtlijn van de EU verlangt van iedere lidstaat dat die zijn biodiversiteit beschermt. De uitspraak van het Europees Hof over de Nederlandse aanpak geldt voor alle EU-landen.
De Nederlandse stikstofuitstoot is de hoogste van Europa: per hectare stoten we ongeveer 4 keer zo veel uit als het EU-gemiddelde. Van de Nederlandse uitstoot naar de lucht bestaat ongeveer 65% uit ammoniak (NH3) en 35% uit stikstofoxiden (NOx).
"Als het over absolute aantallen gaat, is China veruit koploper in de stikstofuitstoot", zegt hoogleraar Wim de Vries (Universiteit Wageningen). "In delen van het land stoten ze zelfs per hectare veel meer uit dan wij, maar gemiddeld over het hele land is het minder."
“De stikstofemissie is vooral in bepaalde gebieden erg hoog, vooral in noordwest-Duitsland, waar relatief veel veehouderij is”, legt Ehlers uit. Maar omdat Duitsland een veel groter landoppervlakte heeft dan Nederland, is de uitstoot relatief minder.
In Nederland stoot de landbouw volgens het RIVM al decennia de meeste stikstof uit, gevolgd door industrie en verkeer. Zeker in de buurt van Natura 2000-gebieden is dat een probleem. De meeste uitstoot van ammoniak komt dan wel van de boeren, maar ze zijn zeker niet de enige die ammoniak uitstoten.
Waar komt de meeste stikstof vandaan? Twee derde van de stikstofdepositie wordt in Nederland zelf veroorzaakt, aldus schattingen van het RIVM: met name door landbouw, verkeer en industrie. Van die sectoren draagt de landbouw verreweg het meeste bij aan de hoeveelheid stikstof in de natuur.
Ammoniak en stikstofoxide reageren in de lucht en vormen fijnstof. Deze fijnstof kan leiden tot long- en luchtwegklachten. Al tientallen jaren komt er veel teveel stikstofoxiden en ammoniak in de lucht en natuur terecht. Voor onze natuur, gezondheid en voedselproductie moet de hoeveelheid stikstof daarom omlaag.
Emissie (uitstoot)
Stikstofoxiden komen vooral vrij bij verbranding van fossiele brandstoffen. De belangrijkste bronnen van stikstofoxiden zijn het verkeer, energiecentrales en de industrie. Ammoniak komt vooral uit de landbouw, maar ook het verkeer en mensen produceren ammoniak.
Stikstof komt overal
Als alle boeren elk jaar tot 2030 vijf procent van hun veestapel inkrimpen komen we een heel eind. Zij moeten ook zorgen voor minder gebruik van kunstmest, pesticiden, voor normale graslanden en krijgen meer land beschikbaar per dier.
In Duitsland is een stikstofvergunning pas nodig als door een nieuwe activiteit meer dan 7 mol stikstof (100 gram) per hectare per jaar neerslaat in een Natura 2000-gebied. Bovendien hanteren de Duitsers ook nog een foutenmarge van 20 procent.
Volgens cijfers van de Europese Unie heeft Nederland ruim 160 Natura 2000-gebieden, waarmee het in Europees verband bij de achterhoede hoort. Wat aantal betreft is Duitsland koploper in Europa. De oosterburen hebben 5200 natuurgebieden onder de hoogste beschermingsnormen. Ons andere buurland België 310.
Stikstofoxiden en ammoniak reageren met andere deeltjes waardoor er fijnstof wordt gevormd. Dit fijnstof kan mijlenver met de wind meegevoerd worden voordat het ergens neerkomt. Een deel waait de grens over maar het kan ook in Nederland in het water of de bodem terecht komen.
Stikstof is een scheikundig element en CO2 een scheikundige verbinding. Een chemisch element is niet meer splitsbaar. Dat is anders met CO2, wat een verbinding is van het element koolstof (de letter C) met twee elementen zuurstof (de letter O).
De stikstofuitstoot naar de lucht bestaat voornamelijk uit ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). In 2020 bestond de stikstofemissie naar de lucht uit 124 miljoen kilogram ammoniak (met name afkomstig uit de landbouw) en 177 miljoen NOx (vooral uit verkeer en industrie).
Koeien zijn de grootste stikstofproducenten. Zodra hun plas en mest samenkomt ontstaat ammoniak en dit is een vorm van stikstof. Sinds 2020 zijn boeren verplicht om minder krachtvoer met eiwitten aan hun koeien te voeren. Daardoor produceren die koeien minder ammoniak en dus stikstof.
De meeste planten kunnen stikstof alleen in minerale vorm uit de bodem opnemen. Verbindingen met stikstof komen ook voor in explosieven. Veel chemische verbindingen zoals ammoniak, salpeterzuur, nitraten en cyaniden bevatten stikstof.
Teveel stikstof is slecht voor de natuur. Planten die van stikstof houden, zoals grassen, brandnetels en bramen, groeien extra hard. Zo verdringen ze kwetsbare planten. Insecten, vogels en andere dieren die afhankelijk zijn van deze planten verdwijnen daardoor ook.
In 2030 moet de stikstofuitstoot met 50 procent omlaag in Nederland. Dat doel hebben de vier coalitiepartijen, VVD, D66, CDA en ChristenUnie afgesproken. In het Nationaal Programma Landelijk Gebied staat per gebied beschreven hoeveel de stikstofuitstoot verlaagd moet zijn in 2030 om de natuur te laten herstellen.
De huidige stikstofstrategie van het kabinet zal er volgens berekeningen van het ministerie van Financiën toe leiden dat 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en nog eens 17.600 boeren hun veestapel fors zullen moeten inkrimpen, met een derde tot bijna de helft.
Te veel stikstof heeft een negatief effect op onze natuur en biodiversiteit (de rijkdom aan soorten in de natuur). In 72% van onze natuurgebieden valt te veel stikstof op de grond. Van de 160 zogeheten Natura 2000-gebieden hebben er 118 last van stikstof. Door zoveel stikstof verzuurt onze bodem.
De huidige stikstofstrategie van het kabinet zal er volgens de berekeningen toe leiden dat 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en nog eens 17.600 boeren hun veestapel fors moeten inkrimpen, met een derde tot bijna de helft.
De reden dat er nu veel bouwprojecten stil liggen is dat er tijdens het bouwen van een gebouw of weg veel stikstof wordt uitgestoten in omliggende Natura2000 gebieden. De oorzaak van deze uitstoot is groot materieel, zoals graafmachines, vrachtwagens, kranen, bulldozers en shovels.
Tata Steel en Schiphol grootste uitstoters van stikstofoxiden in Nederland. Staalconcern Tata Steel is de grootste uitstoter van stikstofoxiden in Nederland, gevolgd door luchthaven Schiphol.
Stikstofoxiden. De luchtvaart stootte bijna 30 miljoen kilo stikstofoxiden uit in 2020. De bijdrage van de luchtvaart aan de totale stikstofoxide-uitstoot door de Nederlandse economie was in 2020 rond de 8 procent.