Bomen zijn volledig verbonden met hun omgeving. Hun wortels zijn hersenen, zenuwen, benen en monden tegelijk.
Planten hebben geen hersenen of de nodige zenuwcellen en kunnen daarom niets 'voelen'. "Planten hebben dan geen gevoel, maar ze zijn wel degelijk slim en planten kunnen wel van alles waarnemen", zegt Vincent Merckx, evolutionair bioloog bij Naturalis.
Planten zijn anders dan dieren. Ze hebben geen hersenen, geen zenuwen en geen centraal zenuwstelsel. Ze kunnen geen pijn voelen of bewust op een externe prikkel reageren. Planten kunnen reageren op trillingen, zonlicht of chemische stimuli, maar dit zijn autonome reacties, geen bewuste.
Hebben planten een geheugen? Iets wat alle planten met elkaar gemeen hebben, is dat ze kunnen onthouden hoe laat het is. Ze hebben een 'inwendige klok'. Exemplaren die telkens op een bepaald tijdstip hun bloemen sluiten, doen dat even goed als je ze in continue licht of donker houdt.
Inmiddels weten we dat planten geen pijn voelen zoals dieren, want ze hebben geen centraal zenuwstelsel. Maar planten reageren wel op licht, geur en aanraking. Ze kunnen ook communiceren met andere planten, bijvoorbeeld door chemische waarschuwingsstoffen te produceren als ze worden aangevallen door planteneters.
Planten communiceren op verschillende manieren. Ze communiceren bijvoorbeeld met hun uiterlijk, zoals hun bouw en kleur. Ook communiceren ze met chemie: geuren en in gevaarlijke situaties ook met gif.
Aan het oppervlak lijkt een bos misschien een stille plek, maar voor bomen is dat heel anders. Bomen zijn juist voortdurend in gesprek. Ze kunnen communiceren, hun voedingsstoffen delen, elkaar waarschuwen, ruilen met soortgenoten en elkaar in leven houden.
Planten hebben blijkbaar sociale intelligentie. Planten kunnen giftige stoffen herkennen: als er een giftige stof in de groeirichting van de wortels gesignaleerd wordt, groeien de wortels een andere kant op. Ook zijn planten hoogsensitief. Er zijn zelfs soorten die het onprettig vinden om andere planten aan te raken.
De plant kan dus zowel abiotische stress van bovengronds en ondergronds ervaren. Bovengronds kan een plant door te veel instraling, hitte of droogte abiotische stress hebben. Een ondergrondse factor die hetzelfde effect kan hebben op de plant is een te hoog zoutgehalte, maar ook verpotten van de plant.
De zintuigen van een plant
“Zo kunnen ze bijvoorbeeld licht detecteren, waardoor ze in staat zijn om naar het licht toe te groeien.” Daarnaast kunnen ze ook 'voelen'. Neem bijvoorbeeld het kruidje-roer-me-niet dat heel duidelijk op aanraking reageert.
Hoewel planten geen zenuwstelsel hebben, kunnen ze snel reageren. Ze hebben speciale structuren waarmee ze prikkels opvangen, de receptoren. Bij aanraking ontstaat er een elektrisch signaal dat zich over het blad verspreidt en via de bladbasis alle andere blaadjes op dat steeltje bereikt.
Door goede waarneming van de buitenwereld en te reageren op diverse prikkels, vergroten zij hun overlevingskansen. En hoewel planten geen gespecialiseerd zenuwweefsel hebben, wordt er heel wat waargenomen in de gemiddelde paardenbloem, brandnetel en grasspriet.
Planten kunnen beter zien dan de mens: planten zien een breder kleurenspectrum. Wij zien de wereld van blauw tot rood, terwijl planten zien van UV-B tot verrood. De kleur van het licht bepaalt de reactie van een plant. Bladeren absorberen met hun pigment rood en blauw licht en weerkaatsen zogenoemd verrood licht.
Bij hitte gaat de plant over naar verhoogde ademhaling, waardoor er stress ontstaat. Deze stress zorgt voor vorming van zogenaamde hitteshock-eiwitten, waardoor ook weer de fotosynthese afneemt. Daarnaast vormt een plant onder invloed van stress de zogenaamde reactieve zuurstofverbindingen die de cellen beschadigen.
Abiotische stress zijn suboptimale groeiomstandigheden veroorzaakt door bijvoorbeeld droogte, wateroverschot, extreme temperaturen, zoutstress, mineralen tekorten en groeivertraging of schade na een bespuiting met een gewasbeschermingsmiddelen.
Bomen zijn levende wezens, en dat kun je horen! Een boom heeft namelijk ook een hartslag. Binnen in een boom stromen sappen.
Planten hebben oren, neuzen, noch andere menselijke zintuigen, maar ze kunnen toch horen, ruiken, zien, voelen, proeven. Dat komt door biochemische processen waardoor ze ook communiceren met andere planten en dieren.
Sommige boomsoorten en andere plantensoorten hebben nog een derde manier om te communiceren. Zij beschikken namelijk over een gemeenschappelijk wortelnetwerk. Eigenlijk zijn de verschillende bomen één organisme, één kloon. Die boomsoorten communiceren heel direct en kunnen voedingsstoffen uitwisselen.
Beweging bij planten zijn de drie fenomenen die planten de mogelijkheid verschaffen op uitwendige prikkels te reageren en zo nodig in hoog tempo, zonder dat zij over een centraal zenuwstelsel beschikken: tropie, nastie en taxie.
Planten kunnen horen
In 2017 bewees een andere studie van een Australische universiteit dat planten inderdaad kunnen horen. Volgens deze studie zijn planten in staat om te luisteren, omdat ze zo kunnen horen waar er water is. Vervolgens richten planten hun wortels naar het water toe, handig!
Planten zouden geluid maken als er in ze gesneden wordt of als ze te weinig water hebben gekregen. De toon die het groen daarbij zou maken is ultrasoon, ofwel te hoog voor mensen om op te vangen. Maar sommige dieren en insecten kunnen het wel horen.
Hoe langer je weggaat, hoe meer je planten je zullen missen. Althans, de meeste van hen. Vetplanten vinden het bijvoorbeeld prima als je langer dan een week weggaat, maar bloeiende planten zullen daar minder blij mee zijn. Die kunnen namelijk echt niet langer een/twee weken zonder verzorging.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: nee. Kamerplanten kunnen niet overleven op een plek zonder licht. De ene kamerplant zal het langer uithouden dan de ander, maar als je echt een ruimte zonder ramen hebt (denk aan de badkamer of het toilet), dan zijn kunstplanten toch écht the way to go.
Wanneer een plant geen licht, water of koolstofdioxide krijgt, dan kan de plant geen chemische energie aan maken en zal deze uiteindelijk dood gaan. Net zoals mensen verschillen in hun energie behoefte, doen planten dat ook.
1 Wat is de prikkel waardoor de vrouw wordt gewekt? Het stampgeluid van het konijn.