Publiekrechtelijke zelfstandige bestuursorganen zijn bestuursorganen van rechtspersonen die bij of krachtens wet zijn ingesteld. Zelfstandige bestuursorganen hebben een beperkte taak op het gebied van uitvoering, advisering of controle.
Een bestuursorgaan is "een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld of een ander persoon of college, met enig gezag bekleed" (Algemene wet bestuursrecht, artikel 1.1).
De Staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen, alsmede alle lichamen waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend, bezitten rechtspersoonlijkheid.
Het bestaan van deze rechtspersonen is in de wet geregeld. Dit zijn het Rijk, de provincies, gemeenten en waterschappen. En andere organisaties die overheidstaken uitvoeren, zoals Staatsbosbeheer, de Sociale Verzekeringsbank en RDW. Rechtspersonen die door de wet zijn opgericht heten publiekrechtelijke rechtspersonen.
Rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid zijn: besloten vennootschap (bv), naamloze vennootschap (nv), coöperatie en onderlinge waarborgmaatschappij, stichting en vereniging.
Publiekrechtelijke rechtspersonen, kerkgenootschappen en privaatrechtelijke rechtspersonen bezitten rechtspersoonlijkheid. Publiekrechtelijke rechtspersonen zijn: de Staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen en de lichamen waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend.
Dit is het grootste verschil met rechtsvormen met rechtspersoonlijkheid, waarbij het bedrijf wél wordt gezien als rechtspersoon en waarbij je dus niet persoonlijk aansprakelijk bent. Rechtsvormen zonder rechtspersoonlijkheid zijn: eenmanszaak, vennootschap onder firma (vof), maatschap en commanditaire vennootschap.
Het belangrijkste verschil tussen een openbaar lichaam en een bestuursorgaan is hun rol en functie binnen de overheid: Een openbaar lichaam is een organisatorische eenheid die specifieke taken uitvoert. Een bestuursorgaan is een onderdeel van de overheid dat bevoegd is om juridisch bindende besluiten te nemen.
In de wet is namelijk niet bepaald dat een rechtspersoon geen bestuurder kan zijn. Evenmin bepaalt de wet dat het bestuur uit een natuurlijk persoon of meerdere natuurlijke personen dient te bestaan.
Als natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent (eenmanszaken en vroegere vrije beroepers met uitzonderingen voor de deeleconomie). Als organisatie met rechtspersoonlijkheid: bv. VOF, CommV, BV, CV, NV, (I)VZW & stichting. Als organisatie zonder rechtspersoonlijkheid: maatschap.
Bestuursorganen van de staat zijn onder andere: regering, minister, staatssecretaris; bij een Mulderfeit: de officier van justitie. Bestuursorganen van de provincie zijn (art. 6 Provinciewet): de commissaris van de Koning (CvdK), Provinciale Staten (P.S.) en het college van Gedeputeerde Staten (G.S.).
Deze juridische constructie wordt een rechtspersoon genoemd. Groepen van mensen, organisaties en instellingen kunnen, wanneer zij als rechtspersoon zijn opgericht, als volwaardig en handelingsbekwaam persoon in het rechtsverkeer optreden.
Een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) is een een bestuursorgaan van de centrale overheid dat niet onder een minister valt. ZBO's zijn "bekleed met openbaar gezag".
De Belastingdienst is geen bestuursorgaan in de zin van artikel 1:1 van de Awb, omdat zij niet met enig openbaar gezag is bekleed. De Belastingdienst heeft namelijk niet een publiekrechtelijke bevoegdheid tot het bepalen van de rechtspositie van andere rechtssubjecten.
Verschillen tussen de samenwerkingsvormen
Het openbaar lichaam en de bedrijfsvoeringsorganisatie hebben rechtspersoonlijkheid. Het verschil tussen deze 2 vormen is dat de bedrijfsvoeringsorganisatie een enkelvoudig, ongeleed (1 orgaan) bestuur heeft.
Is een ambtenaar een bestuursorgaan? Hoofdregel : ambtenaren zijn geen bestuursorganen. (attributie aan ambtenaren), kan de ambtenaar zelf een a-orgaan zijn.
Een gemeenschappelijke regeling is een samenwerkingsverband tussen meerdere overheden. Dit zijn meestal gemeenten, maar een samenwerking tussen overheidslagen (gemeenten, provincies en waterschappen) komt ook voor.
Zoals belasting betalen en u aan de wet houden. In de wet is geregeld dat ook bedrijven en organisaties rechten en plichten kunnen hebben. Dat kan als het bedrijf een rechtsvorm met rechtspersoonlijkheid heeft. Het bedrijf is dan een rechtspersoon.
Een feitelijke vereniging is een groep mensen die samenkomen en zich verenigen met een bepaald belangeloos doel, maar zonder dat deze vereniging juridisch op zich bestaat. Als je kiest voor een feitelijke vereniging als organisatievorm, heeft je vereniging geen rechtspersoonlijkheid.
Lid 1: Kerkgenootschapen alsmede hun zelfstandige onderdelen en lichamen waarin zij zijn verenigd, bezitten rechtspersoonlijkheid.
De maatschap is het buitenbeentje onder de vennootschapsvormen. Het is namelijk de enige vorm die geen rechtspersoonlijkheid heeft. Dat betekent dat een maatschap geen bezittingen of schulden kan hebben en niet voor de rechter kan verschijnen.
Wanneer u een bedrijf start, dan moet u verplicht een rechtsvorm kiezen. Er zijn rechtsvormen met en zonder rechtspersoonlijkheid. Bij een rechtsvorm zonder rechtspersoonlijkheid bent u met uw privévermogen aansprakelijk voor de schulden van uw bedrijf.
Voor de meeste doeleinden worden ze in de wet behandeld alsof ze menselijke personen zijn. Terwijl natuurlijke personen rechtspersoonlijkheid verkrijgen door simpelweg geboren te worden, moeten rechtspersonen rechtspersoonlijkheid krijgen die hen is verleend door een juridisch proces en om deze reden worden ze soms "kunstmatige" personen genoemd.