Apen hebben empathie Neem empathie. Dieren kunnen zich inleven in de gevoelens van een soortgenoot. Apen vlooien een ander bijvoorbeeld als die net een gevecht verloren heeft. Empathie komt ook voor bij onder meer muizen, varkens, eksters, kippen en olifanten.
Angst, vreugde, schaamte, wrok, jaloezie, woede en liefde. Maar van echte tranen wist men nog niet eerder. Tot ver in de jaren tachtig ging men ervan uit dat dieren geen gevoelens kenden. Uit verschillende onderzoeken is nu gebleken dat dieren wel degelijk gevoelens hebben.
Niet alleen mensen kunnen gevoelens van anderen herkennen, zich in soortgenoten verplaatsen en hun gedrag daarop aanpassen. Ook dieren voelen een soort van empathie. Zoogdieren, en zelfs vissen. Bij zebravissen zijn emoties 'besmettelijk'.
Dieren hebben verstand.Ze hebben hersenen en gebruiken die, net als wij: om de wereld te ervaren, om te denken en te voelen en om de problemen op te lossen waarmee ze worden geconfronteerd. Net als wij hebben ze een persoonlijkheid. Ze hebben stemmingen en emoties; ze lachen en spelen.
“Kijk maar als je een mierennest verstoort. Dan reageren ze geagiteerd. Mieren hebben dus ook gemoedstoestanden, zoals elk dier emoties heeft. Maar het ene dier heeft wel een rijkere schakering en complexere emoties dan het andere.”
Volgens de Wet op dierproeven valt onderzoek met ongewervelde dieren, zoals insecten, kreeften en zeesterren, niet onder proefdieronderzoek. De wet beschouwt ongewervelde dieren -die geen ruggengraat hebben- als dieren zonder een (grote) hersencapaciteit, die ook geen stress of pijn ervaren.
“De meeste mensen denken niet dat insecten echt pijn kunnen voelen. Maar bij verschillende ongewervelden is al aangetoond dat ze gevaarlijke stimuli, die we als pijnlijk ervaren, kunnen aanvoelen en vermijden”, zegt hoofdauteur van de studie Greg Neely.
In 2012 deden wetenschappers van de universiteit van Buffalo onderzoek naar het redeneringsvermogen bij makaken. Ze stelden vast dat de apen zich, net zoals mensen, bewust waren van hun eigen onzekerheid.
Wolven, coyotes en vossen
Ook bij wolven en coyotes kun je merken wanneer zij rouwen om het verlies van een soortgenoot. Deze hondachtige dieren leven immers nauw samen in roedels met een alfakoppel en hun nakomelingen. Hierdoor hebben ze ook een sterke band met elkaar en voelen ze het als een roedellid sterft.
Sommige zoogdieren als chimpansees, dolfijnen en olifanten, en vogels als eksters blijken in staat hun eigen spiegelbeeld te herkennen in de zogeheten spiegelproef. Deze tekenen van zelfherkenning kunnen wijzen op aanwezigheid van zelfbewustzijn bij dieren.
Zeehonden, dolfijnen en walvissen produceren een waterige vloeistof om hun ogen te beschermen tegen zeewater; als dit uit de ogen loopt kan dit verward worden met emotionele tranen. Of dieren werkelijk huilen van verdriet is niet bekend.
Maar, tot nu toe is er geen bewijs dat dieren soortgelijke humor hebben zoals mensen dat kennen. Het lachen bij dieren komt enkel tot uiting bij het spelen. En daar zit een groot verschil met ons mensen. Zo kunnen wij ook lachen om zelfspot, om leedvermaak, of om de slechte grappen van onze ouders.
Als het baasje van een hond op een stoel gaat staan, of bijvoorbeeld een paraplu aanraakt, kan het dier zich die gebeurtenis vaak een uur later nog herinneren. Dat wijst erop dat honden herinneringen op ongeveer dezelfde manier opslaan als mensen.
Een studie die werd uitgevoerd in het Goldsmith College van de Universiteit van Londen heeft aangetoond dat honden gevoelig reageren op menselijke emotionele signalen. Vooral in situaties van doodsangst of extreme stress. Dit geldt overigens voor alle mensen, niet alleen voor het baasje.
Een gelukkig dier is enthousiast over de dingen en gebeurtenissen waar hij van houdt. Dat kan jij of een ander mens of dier zijn, spelen, speeltjes, eten, naar buiten gaan. Een dier dat nergens voor te porren is, is niet gelukkig.
Alle gewervelde dieren, zelfs reptielen en vogels, hebben tranen. Ze zijn van groot belang voor een goed gezichtsvermogen. Nu blijkt uit nieuw onderzoek waarover onlangs een artikel verscheen in Frontiers in Veterinary Science dat de tranen van dieren nauwelijks verschillen van die van ons.
Slakken, mosselen en garnalen kunnen ook geen pijn ervaren. En zelfs een kreeft die schreeuwt als hij in kokend water wordt gegooid, voelt geen zier. Het zenuwstelsel van deze ongewervelde dieren is gewoonweg te simpel. Zo simpel dat ze geen benul hebben van wat er gebeurt.
Huisdieren hebben zeker gevoel
Maar complexere emoties, zoals schaamte en schuldgevoel, voelen dieren waarschijnlijk niet. Voor dat soort gevoelens is er zelfbewustzijn nodig, wat dieren niet lijken te hebben.
Het sneeuwluipaard is een eenzaam, verlegen en heimelijk roofdier. Dit ongrijpbare wezen is meestal actief bij zonsopgang en zonsondergang. Hij kan een prooi doden van driemaal zijn eigen gewicht. Deze grote kat leeft in een gebied dat enkele honderden vierkante kilometers kan beslaan.
Voor zijn baanbrekende Het uitdrukken van emoties bij mens en dier uit 1872 gebruikte Darwin ook zichzelf, zijn kinderen en de droef afhangende oren van zijn hond als materiaal....
Apen kunnen overweg met taal
Het dier start zelf de meeste gespreken met mensen, zegt de Gorilla Foundation, die de gebarentaal leert aan gorilla's. Het iq van Koko is tussen de 70 en 95 op een menselijke schaal, waarop 100 'normaal' wordt geacht.
"Apen richten hun gebaren naar specifieke individuen en ze kiezen de gebaren naargelang de ander al dan niet aan het kijken is. Zodra ze het resultaat krijgen dat ze willen, houden ze ermee op." Dat apen op die manier met elkaar communiceren is al ruim dertig jaar bekend.
Waarom steken wespen? Een wesp zal je alleen steken uit zelfbescherming. In tegenstelling tot bijen kunnen wespen meerdere malen steken zonder te overlijden. Omdat steken voor wespen geen negatieve gevolgen heeft, zullen ze snel steken als ze zich bedreigd voelen.
Wespen zijn vooral overdag actief, tot zonsondergang. Daarna gaan ze in hun nest slapen, tot de zon weer opkomt. Heel soms zijn wespen ook 's nachts nog onderweg. Dat gebeurt als ze, bijvoorbeeld, gehinderd worden door vijanden of slecht weer en zo niet op tijd in het nest terug kunnen zijn.
Slimme prikker herkent mensen
Maar ook zonder die beloning wisten de wespen na wat oefening de blauwtinten van elkaar te onderscheiden. Al eerder werd aangetoond dat wespen gezichten van mensen kunnen onderscheiden. Oftewel: ze kunnen jou herkennen.