Zelfreflectie is tweeledig: Je durft naar jezelf te kijken en je bent je bewust van de impact van jouw gedrag op anderen. Je bent je ook bewust van de impact van het gedrag van anderen op jou.
Zelfreflectie is jezelf een spiegel voorhouden. Je onderzoekt je eigen denken en handelen. Door dit onderzoek wordt je bewust waarom je op een bepaalde manier handelt en wat de gevolgen hiervan zijn. “Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg.”
Een vaardigheid betekent dat je reflecteren op jezelf kan leren. Door regelmatig te reflecteren op je eigen handelen (en daar ook acties aan te koppelen!) ben je in staat om jezelf te ontwikkelen en je gedrag en prestaties te verbeteren.
Niet iedereen kan van nature gemakkelijk reflecteren. Sommige mensen geven bijvoorbeeld de voorkeur aan het kennisleren. Zij vinden het leuker om met theorieën bezig te zijn dan met hun eigen houding. Welke manier van leren jij vooral zult gebruiken is afhankelijk van je eigen leerstijl.
Waarom is dat soms zo moeilijk? Wanneer je vrijuit reflecteert, is het heel makkelijk om net even te lief te zijn voor jezelf. Misschien komt er wel een kritische doorvraag-vraag bij je op, maar het is heel makkelijk om jezelf voor de gek te houden en de moeilijke vragen te ontwijken.
Observeer jezelf zoals je daadwerkelijk bent: observeer je gelaatsuitdrukkingen, houding, kleding, manier van ademhalen, kijken en wellicht ook spreken. Nu zie je jezelf in de door jouw uitgekozen situatie. Als televisiekijker kun je zien wat er van begin tot eind gebeurd.
Zelfreflectie is een uiterst krachtige tool, maar zo over jezelf nadenken kan soms ongemakkelijk aanvoelen. Het vergt kwetsbaarheid, moed, toewijding en tijd. Met deze zelfreflectie voorbeelden helpen we je nadenken over je eigen gevoelens en over redenen van bepaald gedrag, om uiteindelijk te groeien als persoon.
Reflectievragen om terug te blikken
Wat maakte dat het een succes was? Welke eigenschappen en kwaliteiten heb je hiervoor ingezet? Wat heb je over jezelf geleerd? Op welk moment voelde je je het vrolijkst?
Iemand die moeite heeft om zijn zelfbeeld overeen te laten stemmen met het beeld dat zijn omgeving van hem heeft, kan je zeker aanleren waar hem de crux zit. En hoe hij deze beelden beter op elkaar kan afstemmen. Dan begin je met hem uit te leggen dat mensen alleen maar je buitenkant zien.
Zelfreflecteren betekent dat je jezelf een spiegel voorhoudt om zo stil te staan bij hoe je bijvoorbeeld werkt, welke keuzes je daarbinnen maakt, welke vaardigheden je inzet en hoe dat voelt. Het draait bij reflectie altijd om jou.
Zo zijn er bijvoorbeeld het spiraalmodel van Korthagen, het ui-model van Korthagen, het model van Kolb (1984), het reflectiemodel van Atkins en Murphy (1984), het model van Oelofsen (2012). Het overgrote deel van de reflectiemodellen is cyclisch.
We moeten begrip hebben van hetgeen psychologen definiëren als 'zelfreflecterend bewustzijn. ' Het is eigenlijk een 'metacognitieve' vaardigheid die we allemaal kunnen trainen en versterken. Het betekent bovenal dat we kunnen nadenken over en reflecteren op onze eigen mentale en emotionele processen.
Zelfreflectie is een speciale vorm van reflecteren. Het verschil is dat je zelfreflectie zelfstandig toepast, dat wil zeggen dat je dit op eigen initiatief en alleen doet. Je vergaart op die manier de nodige zelfkennis. Zelfreflectie vraagt daarom wel wat zelfdiscipline.
Ideaal als reflectiemateriaal zijn aluminiumplaten welke in een zuurstofloze ruimte (inerte atmosfeer) spiegelglad gemaakt zijn en voorzien van een dunne laag doorzichtige coating . De coating voorkomt de oxidatie van het aluminium. De meeste armaturen zijn om deze reden van dit soort aluminium gemaakt.
Het is een kritische noot van jezelf op je voorgenomen en gerealiseerde onderzoek (de voor en na situatie). Het doel hiervan is om na te gaan wat je leerpunten zijn om beter te kunnen handelen in een toekomstige, soortgelijk situatie.
De voordelen van reflecteren zijn: Je vergroot je zelfkennis. Je bent je bewust van de emoties die in bepaalde situaties bij jou een rol spelen. Je krijg inzicht in hoe je daarnaar handelt.
Loyaliteit leg ik graag uit aan de hand van een aantal gedragskenmerken: Je behandelt de ander eerlijk en oprecht. Je bent genegen iets te doen of na te laten voor de ander. Je wilt graag dat het goed gaat met de ander en jouw gedrag is erop gericht om dat te bevorderen en te ondersteunen.
Metareflectie: reflecteren op het proces
Welke leermomenten waren er? Hoe voelde ik me daarbij? Wat hielp daarbij, wat belemmerde mijn leren? Wat was de rol die anderen speelden in het bevorderen van mijn leren?
Bij de STARRT methode beschrijft de student de situatie, taak, activiteiten, resultaat, reflectie en transfer. S Situatie: beschrijf de aanleiding en het doel van de opdracht/taak. Wat speelde er precies? Vragen als: Hoe zag de situatie eruit?
Evalueren is: iets beschrijven op gedragsniveau, iets beschrijven over dat ene geval dat je hebt meegemaakt (en dus niet breder trekken naar andere situaties). Reflecteren is: de opvattingen en aannames die onder je gedrag liggen naar voren brengen.
In een reflectieverslag laat je zien wat je van je ervaringen hebt geleerd en wat voor invloed dat heeft op je denken en handelen. Je bespreekt je sterke en zwakke eigenschappen en je eigen ontwikkeling. Voor veel opleidingen schrijf je regelmatig een reflectieverslag; meestal na een stage of voor een assessment.
Reflectie helpt bij het vergroten van zelfkennis, het ontwikkelen van een adequate attitude en vaardigheden en het construeren van nieuwe kennis en deze integreren in het eigen handelen. Zo blijf je leren en je handelen verbeteren.
De ABCD-methode staat voor: Aanleiding: Wat is er gebeurd? Belangrijk: Wat was belangrijk voor je? Conclusie: Welke conclusie trok je over hoe te handelen?