Een vet-, suiker- en/of frisdranktaks, ook wel 'gezondheidstaks' genoemd, is een belasting op ongezonde voeding zoals vetrijke snacks, snoep en suikerhoudende dranken. Doel van zo'n taks is mensen gezonder laten eten en zo een halt toe te roepen aan het stijgende aantal mensen met overgewicht of zwaarlijvigheid.
Met een verhoging van de belasting op suikerhoudende dranken zet Nederland de eerste stap naar een gewenste suikertaks. Het kabinet-Rutte 4 volgt hiermee de wens die vanuit het Nationaal Preventieakkoord gestalte heeft gekregen. Overgewicht en obesitas zijn na roken de belangrijkste veroorzaker van ziekten.
Voorstanders van de "vettaks" pleiten dat ongezond eten ontmoedigd zou moeten worden om dezelfde redenen dat roken en drinken ontmoedigd worden: vanwege individuele gezondheidsrisico's, maar ook om voor de samenleving de hoge medische kosten te verlagen voor het bestrijden van gerelateerde ziekten en arbeidsuitval.
In Nederland werd suiker tot 1993 extra belast. Daarnaast zijn er diverse andere landen waar momenteel een suikertaks is ingevoerd. Het gewenste effect blijft echter vaak uit, vertelt Van den Eijnde: “Als je kijkt naar de effecten van zo'n suikertaks, dan vallen die best wel tegen.
Eén van de mogelijkheden die geopperd wordt, is de zogenaamde snack-tax: een extra belasting op fastfood en frisdranken. Het ongezonde eten wordt zo duurder, zodat je minder snel in de verleiding komt om hiervoor te kiezen. Je zou het kunnen vergelijken met de accijns op sigaretten die we nu al kennen.
Om ervoor te zorgen dat we niet alleen minder gaan eten maar ook minder ongezond gaan eten, moet ongezond eten duurder gemaakt worden. Net zoals we accijnzen hebben op alcohol en tabak zouden we ook een extra belasting op suiker, zout en verzadigde vetten moeten heffen.
Want gezond eten verlaagt de kans op chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2. In Nederland hebben veel mensen overgewicht, hart- en vaatziekten of diabetes type 2. Daarom maakt het Voedingscentrum zich zorgen over de prijsontwikkeling van de afgelopen 10 jaar.
Je hebt meer energie
Minder suiker betekent vaak meer energie. Je voelt je fitter en vrolijker. Dat zit zo: als je veel suiker neemt en weinig gezonde producten consumeert, dan kun je een tekort krijgen aan vezels, vitamines en mineralen. Hierdoor kun je moe worden of hoofdpijn krijgen.
Wetenschappelijk bewijs
Dat bewijs komt uit vele andere landen die al een suikertaks – of een vorm ervan – hebben ingevoerd. In Mexico, Zuid-Afrika, Chili, de Filipijnen, en ook dichter bij huis: het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Noorwegen.
Wereldwijd hebben 43 landen een suikertaks ingevoerd, waarvan 10 Europese landen (Ierland, België, Estland, Finland, Hongarije, Letland, Portugal, Frankrijk, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk).
Voor dranken met een suikergehalte tussen vijf en acht gram suiker bedraagt de taks 21 eurocent en dranken met minder dan vijf gram suiker, zoals lightdranken en gearomatiseerd water, worden niet belast.
Dat tarief begint bij € 0,0308 per 0 tot 1 gram per 100 ml en eindigt bij € 0,2412 voor 15 gram per 100 ml.Alles wat hierboven ligt, wordt met € 0,0205 per extra gram suiker/zoetstof per 100 ml belast.
Zij verwachten bij een taks van 20% op frisdrank een 20% lagere consumptie. Een suikertaks is ook een effectief drukmiddel richting bedrijven om minder suiker in hun producten te stoppen.
Producten die veel suiker bevatten, zorgen ervoor dat je bloedsuikerspiegel snel stijgt. Als reactie hierop maakt je alvleesklier insuline aan om de bloedsuikerspiegel weer in balans te brengen. Te veel suiker (vooral uit frisdranken en vruchtensappen) kan je alvleesklier op den duur behoorlijk belasten.
Vanaf 1 januari 2024 gaat de belasting (de zogenoemde verbruiksbelasting) op alcoholvrije dranken, zoals frisdrank en alcoholvrij bier omhoog. Deze dranken worden dan duurder, zodat mensen eerder kiezen voor gezondere dranken, zoals water. De verbruiksbelasting op mineraalwater wordt vanaf 1 januari 2024 afgeschaft.
Krijg je te veel suiker binnen, dan kan dit zorgen voor overbelasting van je alvleesklier, overgewicht en diabetes type 2. Daarnaast kan te veel suiker slecht zijn voor je tanden en ook in je hersenen gebeurt het nodige.
Andere Europese landen die extra belasting heffen op ongezonde producten zijn Finland (95 cent per kilo snoep of ijs) en Frankrijk (7,16 euro per honderd liter suikerhoudende drank). Denemarken voerde in 2011 een belasting in op producten met verzadigd vet, maar schafte die in 2013 weer af.
Volledig suikervrij eten is niet mogelijk, want je hebt suiker (energie) nodig om te kunnen leven. Deze energie kun je het beste halen uit producten die van nature aanwezige suikers bevatten. Het zijn de toegevoegde suikers die je lichaam niet nodig heeft.
Je kunt last krijgen van vervelende afkickverschijnselen van suiker als diarree, misselijkheid en hoofdpijn. Ook vermoeidheid en prikkelbaarheid komen veel voor. Sommige mensen ervaren heftigere afkickverschijnselen van suiker, zoals hartkloppingen, slaapproblemen en koude rillingen.
Veel van het bewerkte voedsel wordt gemaakt van goedkope ingrediënten zoals mais, soja, tarwe, rijst en suiker. Die ingrediënten komen uit lagelonenlanden of worden in rijke landen goedkoop geproduceerd met landbouwsubsidies. Veel van die gesubsidieerde ingrediënten worden verwerkt in veevoer en goedkope voeding.
De afgelopen tien jaar is de prijs van gezond eten in winkels harder gestegen dan de prijs van ongezonder eten. Gezondere producten werden gemiddeld 21 procent duurder, terwijl de gemiddelde prijs van ongezondere producten met 15 procent steeg. Daarmee wordt verstandig snoepen er niet makkelijker op.
Gezondere voedingsmiddelen zijn in tien jaar tijd gemiddeld 22 procent duurder geworden, ongezondere producten stegen gemiddeld 13 procent in prijs.