De overheid bestaat uit drie lagen: de centrale of rijksoverheid, de provincies en de gemeenten. Andere delen van de overheid zijn in eerste instantie op grond van hun functie ingedeeld.
Sinds 30 april 2013 is Koning Willem-Alexander het staatshoofd van Nederland. Landen die geen koninkrijk zijn, noem je meestal een republiek en die hebben dan vaak een president als staatshoofd. is niet de baas in Nederland.
Verder bestaat de overheid uit een regering met een staatshoofd. Dat is in Nederland de koning of de koningin. Ook de gekozen volksvertegenwoordigers in de provincie (de provinciale staten) en bestuurders van de provincie (Gedeputeerden en Commissaris van de Koning) zijn onderdeel van de overheid.
De Koning en de ministers vormen samen de regering. Een kabinet bestaat uit alle ministers en de staatssecretarissen.
De overheid is het hoogste bevoegd gezag op een bepaald territorium of grondgebied. Zo spreekt men van nationale ("landelijke" of "rijks-" in Nederland - "federale" in België), provinciale, gemeentelijke of gewestelijke overheid.
De Nederlandse overheid kent verschillende bestuurslagen: de rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen. Daarnaast zijn er nog instellingen die door de overheid gefinancierd en bestuurd worden, zoals gemeenschappelijke instellingen maar ook privaatrechtelijke organisaties (stichtingen, B.V.'s).
De regering bestaat uit de koning en alle ministers.Het kabinet bestaat uit alle ministers en alle staatssecretarissen. De ministerraad bestaat uit alle ministers. In het gewone taalgebruik worden de woorden regering en kabinet vaak door elkaar gebruikt.
De Koning en de ministers vormen samen de regering. Het parlement (de Staten-Generaal) controleert de regering. Ministers leggen in het parlement verantwoording af over hun beleid.
De Kamer van Volksvertegenwoordigers is een deel van het federale parlement: De volksvertegenwoordigers worden rechtstreeks verkozen. De kamer bestaat uit 150 volksvertegenwoordigers. De leden worden verkozen om de 5 jaar tenzij vervroegde verkiezingen worden georganiseerd na de val van een regering.
Grondwet en internationale verdragen
Uit de Grondwet vloeit een aantal verantwoordelijkheden voor de overheid en voor de regering voort, zoals op het gebied van de landsverdediging, de handhaving van de openbare orde, sociaal beleid, volksgezondheid en onderwijs.
Volgens de grondwet delen de Staten-Generaal en de regering (koning en ministerraad) samen de wetgevende macht. Daarnaast moet bij wetgeving advies gevraagd worden aan de Raad van State. De uitvoerende macht ligt bij de regering.
Overheid is een overkoepelendere term, waar ook het gerecht, de politie en dergelijke onder valt.De regering is een deel van de overheid. In het Amerikaans Engels wordt dit aangeduid met government.
De organisatie bestaat uit leden, staatsraden en medewerkers. Bij de Raad van State werken zo'n 75 staatsraden, dat zijn staatsraden van het Koninkrijk, 'gewone' staatsraden, staatsraden in buitengewone dienst en staatsraden advocaat-generaal.
Bij de overheid werken ruim 485.000 mensen. Zij werken bijvoorbeeld bij een gemeente, bij de politie of bij een ministerie. Dat zij hun werk goed kunnen doen, is in het belang van iedereen in Nederland. Daarom wil de overheid een aantrekkelijke werkgever zijn – voor zo goed mogelijk personeel.
De Tweede Kamer der Staten-Generaal, kortweg Tweede Kamer, vormt samen met de Eerste Kamer de Nederlandse Staten-Generaal, het hoogste staatsrechtelijke orgaan van volksvertegenwoordiging in het Koninkrijk.
Meestal bestaat de oppositie uit alle partijen die niet in de uitvoerende macht zijn vertegenwoordigd. Dit is echter niet altijd het geval, soms geven partijen die zelf niet regeren gedoogsteun. De leider van de grootste partij die in de oppositie zit, wordt meestal de oppositieleider genoemd.
De Rijksoverheid, ook wel het Rijk genoemd, is de landelijke overheid. Bij het Rijk werken ongeveer 150.000 ambtenaren. Ambtenaren op de ministeries bereiden beleid en wetgeving voor. Bij uitvoerende diensten voeren ambtenaren het beleid uit.
De Nederlandse politie valt onder het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). Dit ministerie is verantwoordelijk voor het waarborgen van de rechtsstaat en de veiligheid van de burgers.
Tennet, NS en Schiphol. Drie voorbeelden van zogeheten staatsdeelnemingen. Dat zijn bedrijven waar de Nederlandse staat aandelen van in handen heeft. En waar de minister van Financiën optreedt als aandeelhouder.
De volksvertegenwoordiging in een democratie noemt men een 'parlement'. In Nederland heet het parlement de Staten-Generaal. De Staten-Generaal bestaat uit twee kamers: de Tweede Kamer en de Eerste Kamer.
De rol van het Kabinet, zoals vastgelegd in Artikel II, Sectie 2 van de Grondwet, is om de President te adviseren over alle onderwerpen die hij nodig acht met betrekking tot de taken van het desbetreffende ambt van elk lid.
De regering maakt wetten in samenwerking met de Eerste en Tweede Kamer (wetgevende macht). Een wet begint met een wetsvoorstel en is klaar na publicatie in het Staatsblad. Daartussen ligt een vast aantal stappen, die alle wetsvoorstellen moeten doorlopen.