Op 27 januari 1945 werd het concentratiekampcomplex Auschwitz-Birkenau bevrijd door het Rode Leger (de Sovjet-soldaten red.). Het ging om de drie hoofdkampen van het complex in de buurt van het stadje Auschwitz (Oświęcim in het Pools).
Auschwitz was een concentratiekampcomplex dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland rondom de Poolse stad Oświęcim (Duits: Auschwitz) in het geannexeerde deel van Polen werd opgezet.
Auschwitz-Birkenau
De ergste en meest bekende verzameling van concentratie- en vernietigingskampen is Auschwitz-Birkenau. Auschwitz I begon als een kamp voor krijgsgevangen.
Het kamp Auschwitz werd opgericht als kamp voor politieke gevangenen en krijgsgevangenen, vlakbij het Poolse dorpje Oświęcim (Auschwitz in het Duits). Op 5 mei 1940 kreeg Rudolf Höss het commando over het kamp, twee weken later arriveerden de eerste gevangenen: Duitse criminelen.
De nazi's besluiten om de concentratiekampen te evacueren en de Holocaust te laten verdwijnen om zo het bewijsmateriaal te vernietigen. Gevangenen die nog kunnen lopen nemen ze mee op zogenaamde dodenmarsen.
Bij de Dodenmars vanuit Auschwitz begonnen bijna 60.000 gevangenen in de vrieskou aan hun tocht, negen dagen voor de bevrijding op 27 januari 1945.
Delen van symfonieën zijn soms een dodenmars, het tweede deel van Beethovens derde symfonie is hiervan een voorbeeld.
Het duurde nog steeds vrij lang (ca. 20 minuten), en de bestuurder kon de gevangenen horen roepen en bonzen wanneer ze zich realiseerden dat ze vergast werden.
Toegangskaartjes voor Auschwitz zijn gratis. Wil je een rondleiding met gids, dan kost dit natuurlijk wel geld. Kaartjes moet je van te voren reserveren! Dat kan via visit.auschwitz.org.
In het concentratiekamp zijn meer dan zes miljoen mensen opgesloten en - de meesten - ook vermoord. Slechts 196 konden ontsnappen. Vorige maand overleed de oudste ontsnapte: Kazimierz Piechowski (96) die in een auto en met SS-kleren buitenreed.
Gevangenen krijgen weinig en slecht eten. Het voedsel bestaat uit waterige koolsoep en brood. Soms is het eten niet eens gaar, andere keren is het bedorven. Mensen hebben zo'n honger dat ze alles eten wat ze krijgen.
Verschillende experimenten gingen ver. Zo is bekend dat Mengele ooit eens een tweeling letterlijk aan elkaar naaide zodat hij zijn eigen Siamese tweeling had. Ook werd het bloed van de ene tweeling bij de andere tweeling ingespoten.
Het dagelijks leven van de gevangenen werd beheerst door angst, gebrek aan hygiëne, honger, oververmoeidheid, gedwongen arbeid, gebrek aan ruimte en heel vaak ook door het verdriet om vermoorde of vermiste familieleden of vrienden.
Afhankelijk van de omvang van het bedrijf, de inrichting van de stallen en hoe de dieren uit de stal gehaald moeten worden, neemt dit 1-8 uur in beslag. De gemiddelde kosten bedragen ca € 100.000 per locatie. Dit wordt bekostigd uit het Diergezondheidsfonds.
Tijdens de bezetting van Nederland duikt de Joodse Anne Frank in 1942 onder voor de nazi's. Na twee jaar wordt ze ontdekt. In 1945 sterft ze in concentratiekamp Bergen-Belsen.
Bij Zyklon B (of blauwzuurgas) gaat het om een snelwerkend gif, 'eigenlijk bedacht als ongediertebestrijding in gesloten ruimten'. Het gas dringt na inhalatie meteen door tot de uithoeken van het longweefsel, wat leidt tot blokkade van de zuurstofopname.
Eten. Binnenin de kampen kan je niet eten. Aan de ingang van Auschwitz I is er wel een klein winkeltje waar je snacks en hapjes kan kopen, maar het best ga je in het centrum zelf voor een degelijk restaurant. Of je neemt natuurlijk een lunchpakket mee, die je 's middags buiten het concentratiekamp kan opeten.
Op de Wannsee-conferentie in 1942 besluiten de nazi's definitief om de Joden in vernietigingskampen als Auschwitz om het leven te brengen met het gas Zyklon B. De eerste gaskamer is een maand voor de Wannsee-conferentie al in gebruik genomen in Polen. In totaal worden er zes miljoen Joden vermoord door het naziregime.
Voor zowel Auschwitz I als II wordt een bezoektijd van minimaal 1,5 uur geadviseerd en om een goed beeld te verkrijgen van het geheel moet men dus rekenen op zeker drie uur. Voor kinderen moet men rekening houden met een geadviseerde minimale leeftijd van 14 jaar.
Volgens L. de Jong hebben ongeveer 4.500 joodse kinderen de oorlog door middel van onderduik overleefd (Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog deel 12, pag. 57). Deze getallen doen vermoeden dat waarschijnlijk niet meer dan enkele honderden kinderen de deportatie hebben overleefd.
Het ruikt enigszins naar amandelen, maar niet sterk genoeg om erop te kunnen vertrouwen dat het geroken wordt voor het fataal is. De pellets geven, zodra ze aan de open lucht blootgesteld worden, het blauwzuur af als damp.
Alleen in Auschwitz al werden er 59 ovens geïnstalleerd. De dienstverlening ging echter nog verder want uit de gaskamers ontsnapte gas waardoor het langer duurde alvorens de ter dood veroordeelde gevangenen stierven. Daarop kwam Topf und Söhne met deuren die absoluut kiervrij waren.
Een deportatie is een gedwongen verplaatsing van mensen. Het begrip is echter niet eenduidig. Vaak wordt het begrip gebruikt voor de verplaatsing onder dwang van grote groepen mensen naar werk- of concentratiekampen, zoals in nazi-Duitsland en in de Sovjet-Unie onder Jozef Stalin.
Een van de laatste Nederlandse overlevenden van vernietigingskamp Auschwitz, Ernst Verduin, is overleden. Hij overleefde niet alleen Auschwitz, maar ook een 'dodenmars' die uiteindelijk naar het concentratiekamp Buchenwald leidde. Verduin werd 94 jaar. Ernst Verduin groeide op in Bussum.
Duitse terugtrekking
Bij Stalingrad kwam er een einde aan de Duitse opmars en vanaf februari 1943 zagen de Duitsers zich genoodzaakt zich steeds verder terug te trekken uit de Sovjet-Unie. Uiteindelijk verloren de Duitsers in Stalingrad zo'n 750.000 soldaten.