Over het algemeen kreeg men de familienaam van de vader, maar soms ook die van de moeder of een van de grootouders. Ook kwam het voor dat na een aantal geslachten de familienaam werd gewijzigd of verdween. In Oost-Nederland werden huisnamen als achternaam gebruikt. Daar heette men naar de boerderij waar men woonde.
Op 18 augustus 1811 werd iedereen in het Koninkrijk Holland door de regering van Napoleon Bonaparte opgeroepen om een achternaam te laten registreren bij het gemeentehuis. Dit was nieuw in Nederland.
Napoleon. In het begin van de 19e eeuw verplichtte Napoleon iedereen om een achternaam te dragen. Als je er nog geen had, werd er een achternaam voor je verzonnen. Die verzonnen achternamen sloegen op je beroep, je woonplaats, je karakter of op je uiterlijk.
Achternaam verplicht in 1811
De mode om een achternaam te dragen kwam vanuit het zuiden naar het noorden, van Frankrijk via Vlaanderen naar Holland en pas het laatst in Friesland. Toen in de Franse tijd, in 1811, iedereen verplicht een vaste achternaam te hebben, hadden de meeste Nederlanders er al een.
Het is namelijk precies twee eeuwen geleden dat de Franse overheerser Napoleon Bonaparte alle inwoners van Nederland hun achternaam liet registreren. Vanzelfsprekend was het hebben van een achternaam enkele generaties geleden dus nog niet, al had 70 procent van de Nederlanders er in 1811 al wel een.
Omdat mensen een tijd lang zelf achternamen konden verzinnen. In het begin van de 19e eeuw verplichtte Napoleon iedereen om een achternaam te dragen. Als je er nog geen had, werd er een achternaam voor je verzonnen. Die verzonnen achternamen sloegen op je beroep, je woonplaats, je karakter of op je uiterlijk.
Vroege geschiedenis
De oudste bekende naam voor het Nederlands is het gereconstrueerde bijvoeglijk naamwoord *þeudisk, waarbij de þ voor een stemloze interdentale wrijfklank staat en de eu voor een tweeklank die ongeveer als "e-oe" werd uitgesproken.
Slaven hebben geen familienamen. Ze hebben alleen een voornaam, bijvoorbeeld Henriëtte of Kwakoe. Als er meer Henriëttes of Kwakoes zijn, komt er vaak wel iets bij: dan wordt het bijvoorbeeld Kwakoe van Maagdenburg (een plantage) of Henriëtte van Van Dijk (een slaveneigenaar).
In onze namenzoeker zijn alle namen opgenomen die minstens vijf keer in het Rijksregister voorkomen. Kun je je naam niet terugvinden, dan is die dus behoorlijk zeldzaam. Check hier de namenzoeker: (door de grootte van de database kan het laden enkele seconden duren.)
Op de site forebears.io kun je checken of jij echt een speciale achternaam hebt of dat er nog duizenden mensen met jouw naam zijn. Hier kun je zien in welke landen jouw achternaam voorkomt en hoeveel mensen in totaal deze naam hebben.
In Friesland-Groningen is de naamvorm Mensinge of Mensinga. Aan de –a kunnen we aflezen dat het een oude naamvalverbuiging betreft en die komt ook terug bij monna en sittera.
De familienaam of achternaam geeft aan tot welke familie een persoon behoort. Doorgaans gaat het daarbij om de familie in de mannelijke lijn. Familienamen zijn in de middeleeuwen ontstaan. Pas in de Franse tijd (België 1795 en Nederland 1811) werd het verplicht om ze te registreren bij de burgerlijke stand.
Napoleon heeft een aantal universele regels en wetten ingevoerd, de 'code Napoleon'. Een ervan was de invoering van de Burgerlijke Stand. Ook schafte hij oude lokale maten af en introduceerde standaard maten en gewichten, zoals de kilo, de meter en de liter.
Als voornaam:
Napoleon Bonaparte, Napoleon I (1769-1821), keizer der Fransen. Lodewijk Napoleon Bonaparte (1778-1846), broer van Napoleon I, koning van Holland. Napoleon II, Napoleon Frans Karel Jozef Bonaparte (1811-1832), enige legitieme zoon van Napoleon I.
Er komen veel zeldzame achternamen voor in het dorp. Op de tweede plek eindigt de naam Oene, die minder dan 100 keer voorkomt in Nederland. Oene is afgeleid van de naam van de vader, ook wel patroniem genoemd, of van een aardrijkskundige locatie, ook wel toponiem genoemd.
Welke voornaam je kind krijgt, mag je in Nederland tegenwoordig bijna helemaal zelf bepalen. Zo zijn er geen regels voor het maximum aantal namen dat je mag kiezen en kun je je dochter zonder probleem een stoere – van origine – jongensnaam geven, zoals Josje, Keet of Guus.
Julia en Noah zijn de populairste namen van 2021. Er werden in Nederland 753 Julia's en 945 Noah's geboren. Noah stond vorig jaar ook al op 1 bij de jongens. Bij de meisjes was dat vorige keer nog Emma.
Bij de afschaffing van de slavernij in Suriname (1863) werden de voormalige slaven volwaardige burgers. Dat betekende dat ze ook een achternaam moesten hebben. Die mochten ze niet zelf kiezen, ze kregen er een toegewezen.
Hierdoor hebben Guyana (het voormalige Brits Guyana), Suriname, dat vroeger Nederlands Guyana heette en Frans Guyana (Cayenne) de omvang, die ze heden en dage hebben. Wat in Nederland een provincie wordt genoemd, heet in Suriname een district.
Kenmerken korte stoere babynamen
Hebben drie tot vier letters; Bestaan uit één tot twee lettergrepen; Zijn bij meisjes vaak afkortingen.
Namen zoals Neeltje, Jans of Aagje voor een meisje of Klaas, Gijs of Geert voor een jongen vond men een paar jaar geleden nog ouderwets, maar tegenwoordig worden deze 'vintage' namen weer vaker gegeven aan een dochter of zoon! Denk je eraan om je kindje te vernoemen naar een opa of oma, of zelf overgroot opa of oma?