De uitvoerende macht moet rekening houden met de wetgevende macht. De uitvoerende macht mag alleen zaken uitvoeren die in de wet staan. Het parlement controleert de regering. Als de regering haar werk niet goed doet, dan kan het parlement de regering ten val brengen.
Deze wetgevende taken deelt de regering met de Staten-Generaal (de Eerste en de Tweede Kamer). Desondanks is de macht van de regering niet onbeperkt. Als uitvoerende macht wordt de regering namelijk gecontroleerd door zowel de Staten-Generaal als de rechtsprekende macht.
De rechtsprekende macht (Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, rechtbanken, gerechtshoven en Hoge Raad) controleert de toepassing van wetten en regelgeving. De trias politica is in Nederland niet volledig aanwezig.
De wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht zijn hierin van elkaar gescheiden. De drie machten zijn onafhankelijk van elkaar, en controleren elkaars functioneren.
De regering maakt wetten in samenwerking met de Eerste en Tweede Kamer (wetgevende macht). Een wet begint met een wetsvoorstel en is klaar na publicatie in het Staatsblad. Daartussen ligt een vast aantal stappen, die alle wetsvoorstellen moeten doorlopen.
De rechterlijke macht bewaakt de rechtsstaat, de onafhankelijkheid van de rechtspraak en garandeert gelijke rechten voor iedereen. De Rechtspraak is onafhankelijk en valt niet onder het gezag van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Iedereen heeft recht op eerlijke, onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak.
Het parlement (de Staten-Generaal) controleert de regering. Ministers leggen in het parlement verantwoording af over hun beleid.
De uitvoerende macht, die voert dingen uit. Dit is bijvoorbeeld de politie, maar ook het leger.
Daarnaast moet een rechter spreken op basis van wetten, verdragen en jurisprudentie. Wanneer een burger het niet eens is met de uitspraak van de rechter, kan de burger in hoger beroep gaan. Een hogere rechter gaat de hele zaak dan opnieuw behandelen. Zo wordt de rechterlijke macht gecontroleerd.
Grondwettelijk is de koning het staatshoofd en maakt hij deel uit van de regering. Ook heeft hij een rol in de kabinetsformatie en het wetgevende proces. Hij moet elke wet ondertekenen om deze in werking te doen treden.
De uitvoerende macht in een gemeente ligt bij de burgemeester die samen met de wethouders een college van B&W vormt. De burgemeester wordt benoemd door de regering. De wethouders worden benoemd door de gemeenteraad, het parlement van een gemeente, waarmee de wethouders de wetgevende macht delen.
Volgens Montesquieu moet de wetgevende macht in handen zijn van het volk, de uitvoerende macht in handen van de koning en de rechtsprekende macht in handen van rechters die niet door iemand worden beïnvloed, ook wel onafhankelijke rechters genoemd.
De rechterlijke macht is in een rechtsstaat de macht die bestaat uit de leden van het Openbaar Ministerie en de leden van de rechtbanken/Gerechtshoven, waaraan de rechtspraak is opgedragen.
De Koning heeft, bij uitsluiting en zonder restrictie, de volle uitoefening der Regering en van alle de Magt, benoodigd om de uitvoering der Wetten van den Staat te verzekeren, en dezelve te doen eerbiedigen. De uitvoerende magt berust bij den Koning.
De uitvoerende macht is in handen van de Europese Commissie, de rechterlijke macht in handen van het Europees Hof van Justitie. De Europese Commissie is het dagelijks bestuur van de Europese Unie Het bestaat uit 28 commissarissen, uit elke lidstaat een. Het heeft als enige het recht om wetten voor te stellen.
Dat zou echter ingaan tegen de Trias Politica, de scheiding van machten die de 18e eeuwse filosoof Charles Montesquieu ontwikkelde.
De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege van ons land. De belangrijkste taak van de Hoge Raad betreft de cassatierechtspraak. Dit betekent dat de Hoge Raad beoordeelt of bij de uitspraken van lagere rechters (meestal gerechtshoven) de procedures en de procesregels juist zijn gevolgd en toegepast.
Alhoewel de president feitelijk de 'baas' is, kan hij geen andere rechters ontslaan en heeft hij geen invloed op beslissingen van andere rechters. De president houdt zich hoofdzakelijk bezig met het uniformeren van de rechtspraak binnen zijn rechtbank.
Wat is een advocaat-generaal (AG)?
Vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie bij een gerechtshof. Zijn taak komt overeen met die van de officier van justitie bij de rechtbank. Bij de Hoge Raad: adviseur van de Hoge Raad. Deze advocaat-generaal werkt niet voor het Openbaar Ministerie.
De politie in Nederland (Nationale Politie) is een politiedienst, belast met het handhaven van de wetten van Nederland, het bewaren van de openbare orde en het verlenen van hulp. Ook vormt zij de opsporingsdienst voor het Openbaar Ministerie.
Deze staatsvorm, de Trias Politica, is gebaseerd op de ideeën van Charles de Montesquieu. De scheiding der machten is doorgaans niet volledig strikt geregeld, ook in Nederland niet. Nederland is een constitutionele monarchie met een parlementair stelsel.
De federale wetgevende macht maakt de wetten en controleert de uitvoerende macht. Ze wordt uitgeoefend door het parlement en de koning.
Heeft u een bedrijf? Dan kunt u inspecteurs van de overheid op bezoek krijgen. Bijvoorbeeld de Nederlandse Arbeidsinspectie, de Belastingdienst of de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. De inspecteurs controleren of u zich aan de regels houdt.
De belangrijkste taak van de Eerste Kamer is het goedkeuren of verwerpen van wetsvoorstellen. Daarnaast heeft de Eerste Kamer de taak om de regering te controleren. De leden van de Eerste Kamer worden indirect, ofwel 'getrapt', gekozen. Dat gebeurt door de leden van de Provinciale Staten.