Psychologisch onderzoek kan bepalen of en in welke mate iemand een verstandelijke beperking heeft. Een verstandelijke beperking kan ook door een kinderarts worden vastgesteld, door het doen van chromosoom - of DNA onderzoek.
Een verstandelijke beperking wordt vastgesteld op basis van het intellectueel functioneren (IQ) en de ondersteuningsbehoefte. De bovengrens voor een verstandelijke beperking is een IQ van 70-75.
Hoe wordt verstandelijke beperking getypeerd/ingedeeld? Licht verstandelijk beperkt, matig verstandelijk beperkt, ernstig verstandelijk beperkt en zeer ernstig verstandelijk beperkt.
Soms houden we de grovere onderverdeling in milde (IQ 50-70) en ernstige verstandelijke beperking (IQ < 50) aan.
Een diagnose voor mensen met een verstandelijke beperking is mogelijk bij alle ontwikkelingsleeftijden. Een diagnostisch onderzoek is altijd meer dan een intelligentietest alleen; de cliënt mag/moet minimaal op zijn gemak gesteld worden.
Iemand heeft een licht verstandelijke beperking (LVB) als hij aanzienlijke beperkingen heeft op het gebied van cognitieve ontwikkeling en adaptieve vaardigheden, ook wel sociaal aanpassingsvermogen genoemd.
Algemene kenmerken
(Blijvende) achterstand in de ontwikkeling, zowel verstandelijk als lichamelijk zoals moeite met leren of bewegen. Psychische problemen zoals moeite met communicatie en aangaan van (vriendschaps)relaties. Moeite met praktische zaken zoals aankleden, eten, omgaan met geld. Gezondheidsproblemen.
Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) schat het aantal op ongeveer 142.000 personen in 2013. Iets meer dan de helft heeft een lichte beperking (IQ: 50-69) en iets minder dan de helft een matig/ernstige beperking (IQ <50). Mensen met een IQ tussen de 70 en 85 worden 'zwakbegaafd' genoemd.
Bij (jong)volwassenen kunnen bijvoorbeeld een laag opleidingsniveau, een klein sociaal netwerk, een gebrek aan concrete vaardigheden als klokkijken en het hebben van wat meer kinderlijke hobby's en voorkeuren tekenen zijn dat er sprake is van een lvb of zwakbegaafdheid.
Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak een stapeling van aandoeningen, waardoor ze 'lijken' op mensen uit de algemene bevolking die veel ouder zijn. O.a. slikproblemen, epilepsie, zintuigstoornissen, slaapproblemen, problemen aan het bewegingsapparaat en mobiliteitsverlies komen vaker voor.
Een licht verstandelijke beperking uit zich in een IQ-score tussen de 50 en 70. In Nederland kunnen mensen met een IQ-score tussen de 70 en 85 die eigenlijk zwakbegaafd zijn en (ernstige) bijkomende problematiek hebben, eveneens gebruik maken van de zorg voor mensen met een LVB.
Het intelligentiequotiënt (IQ) wordt vastgesteld via een IQ-test. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de ontwikkeling en vaardigheden. Hierbij wordt geprobeerd om onderliggende oorzaken aan te tonen. Mensen met een ernstig verstandelijke beperking hebben beperkte ontwikkelingskenmerken.
In Nederland leven minimaal 120.000 mensen met een verstandelijke beperking; zij hebben significant meer gezondheidsproblemen. Bij de meeste mensen met een ernstige verstandelijke beperking (IQ < 50) is er een genetische oorzaak. Deze bleef tot enkele jaren geleden bij minimaal 50% van deze mensen onbekend.
Cliënten met een licht verstandelijke beperking kunnen zich vaak heel goed presenteren en zijn verbaal sterk wanneer zij aankloppen bij professionele hulpverlening. De beperking wordt daardoor niet altijd gezien, stellen gedragsdeskundigen.
'Stoornissen' betreffen afwijkingen op orgaanniveau, 'beperkingen' worden door een persoon ondervonden bij het uitvoeren van activiteiten, en 'handicaps' hebben betrekking op de sociale nadelen die een persoon ondervindt als gevolg van gezondheidsproblemen.
Wanneer iemand een fysieke (of motorische) beperking heeft, is zijn bewegingsmogelijkheid verstoord. Onder deze diverse groep beperkingen vallen onder meer mensen met onvrijwillige bewegingen (spasmen of tremors), coördinatieproblemen, verlamming, artritis en mensen met ontbrekende ledematen.
Kenmerkend voor autisme – al dan niet in combinatie met een verstandelijke beperking – is dat prikkels op een andere manier worden verwerkt. Mensen met autisme zijn vaak overgevoelig voor zintuiglijke prikkels zoals geluid, licht, geur of aanraking.
Wat zijn de oorzaken van een verstandelijke beperking? Verstandelijke beperkingen kunnen tal van oorzaken hebben, zoals genetische factoren, prenatale problemen, complicaties rondom de geboorte, oplopen van een infectie en blootstelling aan bepaalde stoffen. Ook zijn er mensen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH).
Bij een verstandelijke beperking bestaat het gevaar dat de persoon essentiële sociale vaardigheden niet kan ontwikkelen. Kinderen vinden minder gemakkelijk aansluiting bij leeftijdgenootjes en op latere leeftijd verloopt het vinden en behouden van relaties, vriendschappen en werk lastiger.
In het VN-verdrag handicap is vastgelegd dat mensen met een beperking het recht hebben om zo zelfstandig mogelijk te wonen. Zo moeten mensen met een beperking bijvoorbeeld zelf kunnen kiezen waar en met wie zij wonen.
En naar verwachting stijgt dat aantal de komende jaren verder. Monique legt uit: “De levensverwachting van mensen met een verstandelijke beperking is in de afgelopen 40 jaar verdubbeld. In 1980 werden zij gemiddeld 35 jaar. Nu is dat gestegen naar 65 tot 70 jaar.
bravouregedrag, nonchalance of het vertellen van fantasieverhalen. Vaak is er sprake van ontkenning van de beperking en zelfover- schatting. Bovenstaande eigenschappen wijzen uiteraard niet altijd op een licht verstandelijke beperking, maar kunnen wel signalen zijn om daar alert op te zijn.
Iemand met zwakbegaafdheid heeft een IQ tussen de 70 en 85. Iemand met een lichte verstandelijke beperking heeft een IQ tussen 50-70 en beperkingen in het aanpassingsvermogen die zijn ontstaan gedurende de ontwikkelingsperiode.