toedieningswegen: lokale toediening (medicijn direct op de plaats die behandeld moet worden), systemische toediening (medicijn wordt eerst opgenomen in het bloed), enterale toediening (oraal), parenterale toediening (buiten het maag-darmkanaal om, direct in de bloedbaan);
Toedieningsweg: Een toedieningsweg is de weg waarlangs een geneesmiddel aan een patient wordt toegediend. Bijvoorbeeld via de mond (oraal) of per injectie in de spier (intramusculair).
Er zijn duizenden soorten medicijnen in verschillende vormen: zoals pillen, zalven, druppels en injecties. De meeste medicijnen worden voorgeschreven door een arts. Er zijn ook medicijnen die je zonder recept kunt kopen bij de apotheek of drogist. Bijvoorbeeld pijnstillers.
Medicatie kan op verschillende manieren gegeven worden. Zo kunnen medicijnen o.a. oraal, rectaal, sublinguaal, intraveneus, intramusculair of subcutaan toegediend worden.
Lokale toediening
Het medicijn kan in een hoge concentratie worden toegediend op de plaats, waar het werkzaam moet zijn. Er is minder kans op bijwerkingen, maar er kunnen overgevoeligheidsreacties ontstaan bij toediening op de huid. Lokale toediening gebeurt met: zalven, pasta's, lotions en crèmes op de huid.
De orale route is ondanks diverse bezwaren nog steeds verreweg de meest gebruikte. Belangrijke voordelen zijn het innamegemak voor de patiënt, de toedieningsvorm is gewoonlijk goedkoop en heeft een hoge stabiliteit bij bewaren.
Systemische toediening is een manier van toedienen van een geneesmiddel of een andere werkzame stof in de bloedsomloop zodat het zijn werking uitoefent over het hele lichaam. De toediening kan gebeuren langs enterale weg (absorptie door het maagdarmstelsel) of parenterale weg (injectie, infusie of implantatie).
Parenterale toedieningsvormen zijn bijvoorbeeld: dermaal, bijvoorbeeld een fentanylpleister. infuus, vaak intraveneus in de aders. injectie: onder andere intramusculair en subcutaan.
Zo worden geneesmiddelen "voor cutaan gebruik" op de huid aangebracht om hun werking uit te oefenen, bijvoorbeeld ter genezing of preventie van oppervlakkige bacteriële of mycotische infecties), maar ook worden sommige anesthetica cutaan aangebracht voor een (korte) plaatselijke verdoving of als pijnstiller.
Injecteren in de bloedbaan (intraveneus) is de meest directe wijze van toedienen. Met een injectienaald wordt het medicijn rechtstreeks in de bloedbaan gebracht. Injecteren leidt snel tot het gewenst effect, soms al binnen enkele seconden.
Uit de Centrale Medicatiefouten Registratie (CMR) blijkt dat de meeste medicatiefouten optreden bij parenterale geneesmiddelen. Dit zijn alle geneesmiddelen die worden geïnjecteerd. Bijna de helft van de geregistreerde fouten vindt plaats tijdens het toedienproces.
Parenterale voeding is voeding die via een infuus rechtstreeks in de bloedbaan komt. Er wordt een dun slangetje geplaatst in een groot bloedvat. Parenteraal betekent: buiten het maag-darmkanaal om.
Het rechtstreeks in de maag of de dunne darm inbrengen van voedingsstoffen en andere stoffen. Enterale voeding kan toegediend worden in vloeibare vorm m.b.v. een nasogastrische sonde (NS) die in de neus ingebracht wordt en die men laat afdalen in de farynx (of de keelholte) tot aan de slokdarm en vervolgens de maag.
Rectaal. Geneesmiddelen kunnen ook direct in het spijsverteringskanaal worden toegediend via de anus en endeldarm, door middel van een zetpil. Rectale toediening van medicijnen wordt o.a. toegepast: als de patiënt misselijk is en moet overgeven.
Tablet, zetpil, klysma, granulaat en schuim.
Als de darmen niet voldoende voeding (en/of vocht) kunnen opnemen, is het mogelijk dit via de bloedbaan toe te dienen. Zo krijgt u toch de benodigde voeding, vitamines en mineralen (en/of vocht) binnen. Deze methode heet totale parenterale voeding (TPV). Parenteraal betekent letterlijk 'buiten de darm'.
Sublinguale toediening is een toedieningsvorm van geneesmiddel, waarbij het geneesmiddel onder de tong wordt gelegd of met een verstuiver wordt toegediend. Lingua is het Latijn voor tong. Sublinguale toediening is zinvol voor geneesmiddel dat snel moeten worden opgenomen of dat door maagzuur onwerkzaam wordt.
Onder intraveneuze (IV) toediening verstaan we het toedienen van vloeistoffen in de veneuze circulatie. Het toedienen van vloeistoffen direct in de bloedbaan is ingrijpend en kan risico's voor de patiënt met zich meebrengen. De intraveneuze toediening is daarom een Risicovolle Voorbehouden Handeling (Wet BIG).
Er zijn diverse toedieningsvormen: oraal, rectaal en intraveneus. Paracetamol beïnvloedt de rijvaardigheid niet. In het algemeen geldt wel: niet rijden zolang er bijwerkingen optreden.
Zetpillen en klysma's worden voorgeschreven als alleen het laatste deel van de dikke darm ontstoken is. Zetpillen kunnen met een maximaal bereik van 10- 15 cm de endeldarm behandelen.Klysma's hebben een groter bereik en kunnen 30-40 cm van het onderste deel van de dikke darm behandelen.
Geïntubeerde Intensive Care (IC) patiënten kunnen geen orale medicatie innemen, het ligt daarom voor de hand om tabletten te verpulveren, capsules te openen en het geneesmiddel als poeder via de sonde toe te dienen.
In parenterale voeding zitten alle noodzakelijke voedingsstoffen, zoals koolhydraten, vetten, eiwitten, vitamines, mineralen en spoorelementen. Bij enterale voeding wordt het maag-darm kanaal wel gebruikt.
De tabletten en capsules met gereguleerde afgifte (te herkennen aan 'MGA' of 'retard'), geven de werkzame stof langzaam af zodat ze ongeveer 12 uur werken.