Het Common Law systeem wordt toegepast in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Australië, India en delen van Afrika.
In Nederland is de landelijke overheid de enige wetgever. Onder het continentaal recht is de rechter in principe gebonden aan de geschreven wet. Jurisprudentie speelt alleen een rol als de wet niet in de voorliggende zaak voorziet.
De civil law gaat uit van wat er als wetgeving vastgelegd is. Schriftelijk vastgelegde wetten zijn dus de belangrijkste bron van het recht. De common law gaat uit van Middeleeuws Engels recht, waarbij rechterlijke beslissingen (jurisprudentie) de belangrijkste bron van het recht zijn.
In de rechtszaal
Rechters beslissen of iemand de wet heeft overtreden, schuldig is aan een misdrijf. Ze hebben het laatste woord bij conflicten tussen burgers, bedrijven en overheid. In hun vonnis leggen ze een passende maatregel of straf op. Het oordeel van de rechter is bindend.
Het 'distinguishen' van de Engelse rechter komt overeen met de wetsuitleg door een continentale rechter. Dit is onjuist. Een continentale rechter is (door de bank genomen) niet onderworpen aan de precedentenwerking.
Voorstanders van rechters met traditionele hoofdbedekking vinden dat de rechters meer gezag hebben met pruik. Een pruik intimideert, maar was eigenlijk bedoeld om de rechter neutraal te maken. Persoonlijke kenmerken worden weggewerkt, zoals dit ook het geval is door het dragen van een toga.
De Hoge Raad is de hoogste rechter en kan besluiten dat een rechtszaak over moet. De Hoge Raad kan ook besluiten dat een rechtszaak heropend moet worden (herziening).
Iedereen is voor de wet gelijk. Bij het doen van een uitspraak kijkt de rechter naar de wet, de feiten (wat is er precies aan de hand), persoonlijke omstandigheden en verklaringen van deskundigen en getuigen.
De Hoge Raad der Nederlanden is het hoogste rechtscollege in Nederland voor civiel recht, strafrecht en fiscaal recht. De raad is dat ook voor Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De Hoge Raad is cassatierechter.
Het rechtssysteem in de VS is gebaseerd op 'common law'. Kortgezegd wordt bij het 'common law' systeem vooral uitgegaan van eerdere uitspraken van rechters. Er wordt in dit systeem dus nadruk gelegd op de jurisprudentie, in tegenstelling tot 'civil law', waar juist de nadruk ligt op heersende wet- en regelgeving.
Precedentenrecht zou zo begrepen de noodzakelijke consequentie van de taak van de rechter kunnen zijn. In de praktijk zal echter vooral die rechtspraak interessant zijn die nieuwe betekeniskeuzes maakt of die feitenconstellaties beoordeelt die nog nooit aan de orde zijn geweest.
Jurisprudentie (mv: Jurisprudentie)
Onder jurisprudentie wordt verstaan, het geheel aan gerechtelijke uitspraken. In sommige gevallen refereert de term ook aan filosofische opvattingen over het recht, maar in het hedendaags taalgebruik wordt met jurisprudentie de rechtspraak aangeduid.
De huidige toestand in de drie landen is de volgende: a) In België mogen buitenlandse advocaten voor de Belgische rechter pleiten, indien het land waarvan zij onderdaan zijn dezelfde faciliteiten verleent aan Belgische advocaten. Bijstand van een Belgische advocaat, hoewel niet vereist, is gewenst.
In Amerika bestaat er juryrechtspraak. Dat houdt in dat iedere meerderjarige juryplicht heeft en dus opgeroepen kan worden om deel te nemen aan een jury. Deze oproep mag je in principe niet negeren of weigeren; dat wordt gezien als minachting van het hof.
Nederland heeft geen juryrechtspraak
Landen als België, Frankrijk en de Verenigde Staten hebben juryrechtspraak. Nederland niet. In Nederland is de rechtspraak in handen van professionele rechters. Zij bepalen of iemand schuldig is en beslissen in zaken die aan hen worden voorgelegd.
In het uiterste geval, als een rechter slecht functioneert, kan de Hoge Raad hem schorsen of ontslaan. We kunnen allemaal controleren wat de rechter doet, want rechtspraak is openbaar. Bovendien moet de rechter zijn beslissingen motiveren.
Advocaten-generaal maken deel uit van het parket bij de Hoge Raad dat wordt geleid door de procureur-generaal en de plaatsvervangend procureur-generaal. Een advocaat-generaal maakt deel uit van een van de drie secties van het parket: civiel, straf of fiscaal.
Behalve Rusland erkennen onder meer de Verenigde Staten, Israël en China de legitimiteit van het Internationaal Strafhof niet. Zij weigeren dus mee te werken aan onderzoeken van het Hof. In 1998 tekenden 120 overheden (waaronder de Nederlandse) het Statuut van Rome.
Constitutionele toetsing door de rechter houdt in dat de rechter toetst (of mag toetsen) of wetten al dan niet in overeenstemming zijn met de Grondwet. Het huidige artikel 120 van de Grondwet bepaalt dat de rechter niet mag beoordelen of wetten en verdragen in strijd zijn met de Grondwet.
De landelijke leiding van het OM berust bij het College van procureurs-generaal(het College) in Den Haag. De minister van Justitie en Veiligheid is politiek verantwoordelijk voor het OM. Hij bepaalt samen met het College de prioriteiten in de opsporing en vervolging.
§2: grondbeginselen van de rechtsstaat
Grondbeginselen van een rechtsstaat: Burgerrechten: overheid moet zich aan de wet houden; burgers hebben rechten. Grondrechten: staan in de grondwet. De overheid mag geen wetten maken tégen de grondwet in.
De hoogte van het salaris varieert van €4.000 tot €10.000 bruto per maand, gebaseerd op een 36-urige werkweek.
De wettelijke leeftijdsgrens van 70 jaar voor ontslag van rechterlijk ambtenaren is een passend en noodzakelijk middel om 2 legitieme doelen te behalen: het waarborgen van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en het bevorderen van de doorstroming binnen de rechterlijke organisatie.
De Rechtspraak wordt per zaak betaald. Voor elk vonnis dat een rechter uitspreekt, betaalt de minister van Justitie en Veiligheid een bepaald bedrag. Dus hoe meer vonnissen rechters produceren, des te meer geld krijgt de Rechtspraak, en omgekeerd.
De toga komt niet alleen voor in de advocatuur. Het is binnen de rechterlijke macht een veelvoorkomend kledingstuk. Naast de advocaat dragen de rechter, de officier van justitie, de griffier en de raadsheren ook een toga. De toga's lijken hetzelfde maar dat zijn ze niet.