Mantelzorg is alle hulp aan een hulpbehoevende door iemand uit diens directe sociale omgeving. Ook minder intensieve hulp, de hulp aan huisgenoten en de hulp aan instellingsbewoners vallen hieronder. Mantelzorg is hulp die verder gaat dan de zogenoemde 'gebruikelijke hulp'.
Mantelzorgers boden in 2019 het meest gezelschap of emotionele ondersteuning, maar dit kan ook in combinatie zijn met andere soorten hulp, zoals ondersteuning bij regelzaken of persoonlijke verzorging.
Mantelzorg wordt gegeven door één of meerdere personen. Eén zorgbehoevende persoon kan meerdere mantelzorgers hebben. Mantelzorg vloeit voort uit de sociaal-emotionele relatie die iemand heeft met de persoon voor wie hij zorgt.
Uit onderzoek van SCP in 2019 blijkt dat veel mensen in Nederland mantelzorg verlenen. Ongeveer 35% van de 16-plussers (circa 5 miljoen mensen) geven mantelzorg aan bekenden of naasten. Ongeveer 825.000 mensen helpen langdurig (langer dan drie maanden) en intensief (meer dan acht uur per week).
Onder mantelzorg vallen allerlei soorten van hulp en zorg: huishoudelijke hulp, praktische steun, verzorging, verpleging, begeleiding, toezicht en emotionele steun. De zorg of hulp die u geeft, is anders of meer dan mensen normaal gesproken (in een gezin) aan elkaar geven.
Waarom is mantelzorg zo belangrijk? Mensen kunnen dankzij de mantelzorg vaak langer thuis blijven wonen en contacten met hun eigen vertrouwde kring mensen onderhouden. Die contacten blijven dankzij mantelzorg ook na een eventuele verhuizing naar een verzorgings- of verpleeghuis in stand.
Het zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden is er voor wie lange tijd niet voor zichzelf kan zorgen. Het geld kan ook worden gebruikt om de kosten voor mantelzorgers te vergoeden. Op dit moment bedraagt de vergoeding 130 euro per maand.
Mantelzorg is onbetaalde en vaak langdurige zorg voor zieke familieleden of vrienden. Dit kan verzorging zijn of hulp bij dagelijkse activiteiten. Gemeenten ondersteunen mantelzorgers bijvoorbeeld met (tijdelijke) overname van de zorg door een vrijwilliger of beroepskracht (respijtzorg).
Er zijn geen wetten en regels voor mantelzorg
Niet elke zorgmedewerker mag zomaar een spuit of medicijnen geven aan een patiënt. Je kijkt er misschien raar van op, maar deze regels gelden niet voor mantelzorgers. Je mag als mantelzorger dus gewoon medische handelingen doen zolang je naaste hiervoor toestemming geeft.
Ondersteuning via de gemeente
Bijvoorbeeld huishoudelijke hulp, vervoer of begeleiding van kinderen met een stoornis. De gemeente is verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers. Meestal vraagt degene die u verzorgt, de hulp aan. Maar u kunt zelf ook hulp vragen bij uw gemeente.
Enkele concrete voorbeelden van mantelzorg zijn: Een kind dat voor zijn/haar moeder zorgt. Dit komt vaak voor wanneer 1 van beide ouders al is overleden. Wanneer de overgebleven ouder hulpbehoevend wordt – en graag thuis wil blijven wonen – komt veel van de zorg vaak neer op de kinderen.
Voor het opbouwen van een prettig contact en fijne samenwerking kan de COUP-werkwijze helpen. COUP is de afkorting van Contact leggen, Ondersteunen, Uitnodigen en Participeren.
Een officieel bewijs dat je mantelzorger bent bestaat niet. Toch vragen steeds meer organisaties erom. Bijvoorbeeld als mantelzorgers medehuurderschap of een urgentieverklaring voor een sociale huurwoning willen krijgen, of vanwege vrijstelling van sollicitatieplicht. Of wanneer er een mantelzorgwoning geplaatst wordt.
Iemand is mantelzorger als de zorg al minimaal 3 maanden duurt, of zorg biedt voor minimaal 8 uur per week. CBS hanteert een definitie waarbij de mantelzorger zorg verleent aan iemand die langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt is.
Als erkende mantelzorgverlener heb je recht op maximum zes maanden volledige onderbreking, of maximum 12 maanden halftijdse of 1/5de onderbreking. Volgens de huidige reglementering kan je wel slechts 1 maand voltijds (of 2 maanden halftijds of 1/5de) verlof nemen per zorgbehoevende persoon.
Nadelen voor de gever
je langzaam steeds meer doet dan was afgesproken. je sociale leven lijdt onder de tijd die je aan de mantelzorg besteedt. de mantelzorg (te) zwaar wordt naast je werk. de mantelzorg emotioneel en lichamelijk te belastend wordt.
Naast het reduceren van de moeilijkheden in het combineren van werk en zorg, levert mantelzorgvriendelijk ondernemen bovendien enkele concrete voordelen op. Zo onderhoudt de mantelzorger door aan het werk te blijven zijn sociale contacten en wordt isolement vermeden.
Bij intensieve mantelzorg gaat het over mantelzorg in intensieve zorgsituaties, bijvoorbeeld vanwege een gehandicapt kind of een partner met een psychiatrische problematiek. Situaties waarin er sprake is van een langdurige zorgvraag en complexe problematiek – en vaak meerdere wetten en schotten.
De betrokkenheid van familie en vrienden bij de zorg voor een naaste is van grote waarde. Familieleden zijn vertrouwd en geven betekenis aan het leven van de cliënt. Gelijkwaardige samenwerking met familie is zo langzamerhand vanzelfsprekend.
Het SOFA-model helpt bij een goed samenspel en een duurzame samenwerking met mantelzorgers. Het model gaat uit van verschillende rollen die een mantelzorger kan vervullen: partner in de zorg, hulpvrager, naaste en expert. Deze rollen kunnen per dag of zelfs per moment verschillen.
Mantelzorg is onbetaald. Maar er bestaan wel verschillende vergoedingen. U kunt als mantelzorger bijvoorbeeld een tegemoetkoming krijgen voor extra uitgaven zoals zorgkosten en vervangende zorg. Soms is ook betaling uit een persoonsgebonden budget mogelijk.
Mantelzorg is meestal onbetaald. Maar sommige mantelzorgers krijgen wel een vergoeding. Die komt dan uit het persoonsgebonden budget (PGB). Het PGB is voor mensen die specifieke zorg nodig hebben, bijvoorbeeld door een handicap.