Bij traditionele balseming wordt er een relatief hoge concentratie formaline gebruikt waardoor het lichaam tot wel drie weken lang geconserveerd kan worden.
Bij balsemen wordt via het bloedvatenstelsel een conserverende vloeistof in het lichaam ingebracht. Door de vloeistof worden aanwezige lichaamseigen eiwitten gefixeerd waardoor ontbinding minder makkelijk op gang komt, hierdoor wordt de natuurlijke ontbinding vertraagd.
Binnen twee weken na intreding van de dood komen producten van ontbinding uit de lichaamsopeningen zoals uit de mond, de neus, de anus en eventuele andere lichaamsopeningen (bijvoorbeeld wonden). De stank van rotting is op dit moment overweldigend aanwezig.
Wanneer iemand overlijdt, gaat het lichaam zich ontbinden. Met lichte balseming (thanatopraxie) wordt ervoor gezorgd dat het proces van de ontbinding uitgesteld wordt met maximaal 10 dagen. Dit is mogelijk door een conserverende vloeistof in het vaatstelsel van de overledene in te brengen.
Voor een lijk in een kist helemaal verteerd is (verdwenen is), moet u aan tientallen jaren denken. Soms kun je na honderden jaren nog skeletten of delen van skeletten op een oude begraafplaats vinden. Soms is na 20 of 30 jaar alles helemaal weg.
Lijkvlekken zijn in de regel blauwrode tot paarsrode markeringen op het lichaam. Ze vormen een van de verschijnselen die vlak na de dood ontstaan. Vaak worden circulatievlekken vóór het overlijden voor lijkvlekken aangezien.
De weke delen van een lichaam zoals ogen en ingewanden zijn na enkele weken of maanden weg. Het spierweefsel (zeg maar het vlees) gaat veel en veel langzamer. Dat komt omdat er in de grond vrij weinig zuurstof doordringt, waardoor er een langzame stofwisseling en langzaam ontbindingsproces is.
Na de verzorging kan men bij een intacte huid van zowel de overledene, als nabestaande of verzorger, iemand zonder problemen aanraken. Voor het sluiten van de ogen, is het vaak al voldoende ogen direct na het overlijden met de vingers dicht te strijken.
"In het crematorium worden kisten verbrand. Bloemen worden weggehaald, maar tekeningen, kaarten en foto's worden in de oven mee verbrand op 850 graden. Het duurt één tot anderhalf uur voordat alles in as verandert. Botfragmenten worden verbrijzeld en de as wordt in een urn gedaan."
Nadat een lichaam als dood wordt verklaard, blijven er nog genoeg organismen binnenin het menselijk lichaam springlevend. De menselijke huid bijvoorbeeld blijft nog minstens 24 uur leven na een overlijden.
In de Wet op de lijkbezorging (Wlb) staat namelijk dat een overledene niet eerder dan 36 uur na overlijden begraven of gecremeerd mag worden en niet later dan zes werkdagen na het overlijden. Dit houdt dus ook in dat een opbaring niet langer dan zes werkdagen mag duren.
Periode van 36 uur voor strafrechtelijk onderzoek
Er is een aantal redenen voor de periode van 36 uur. Zo moet de politie nog strafrechtelijk onderzoek kunnen doen als er vragen zijn over de doodsoorzaak.
Het is niet zo dat een begrafenis of crematie pas na 5 dagen plaats MAG vinden. De termijn van 5 dagen wordt vaak genomen als compromis tussen het tijdig zo veel mogelijk mensen op de hoogte stellen van het overlijden en de zaak niet onnodig te rekken en het belang van de volksgezondheid.
In Nederland is mummificatie van een zojuist overleden persoon niet toegestaan. Elke conserverende behandeling van een stoffelijk overschot is verboden. Van dit verbod is evenwel ontheffing mogelijk. Die ontheffing geeft de minister van Volksgezondheid.
Na een week begint het lichaam op te zwellen door de gassen en vorming van het rottingsvocht. Na 2 weken ontstaan de rottingsblaren. De nagels laten 10 dagen na overlijden los. Uiteindelijk zijn, na enkele weken, de weke delen (organen, huid) verteerd en omgezet in gassen en vloeistoffen en blijft het skelet over.
Hier bestaan geen regels voor. Om een overledene wel of niet thuis op te baren is een vrije keuze. Ook om hem 's nachts alleen te laten. De meeste mensen laten een overledene niet alleen in huis en zorgen voor een wake; dat is een kwestie van gevoel.
Overleden dierbaren die overgegaan zijn naar het Licht, kunnen en komen op bezoek. Veelal zoeken ze contact. Je ervaart dan warmte, liefde en niet meer de onverwerkte emoties en trauma's van die persoon. Vaak kiezen zij ervoor om als tijdelijke gids bij je te blijven en je te ondersteunen.
De mond kan je na overlijden dichtdoen en met een handdoek-rolletje onder de kin dichthouden. Maar de mond is de sterkste spier van je lichaam en als de spierstijfheid afneemt, gaat de mond weer open staan. Overigens moet je als iemand een kunstgebit heeft, dit weer indoen voor het sluiten.
"De stank valt in het begin nog wel mee. Een lijk begint grofweg na 48 uur te ontbinden en dan begint het een lucht af te geven. Het gaat pas echt stinken als er na een paar dagen vochtblaren zijn ontstaan die dan knappen.
Als er wordt gesproken over het schoonmaken na een overlijden of onopgemerkte dood, ligt de nadruk vaak op het risico van bloed overdraagbare ziekteverwekkers. Dit zijn ziektekiemen die in bloed leven en zeer veel ellende kunnen veroorzaken. Sommige van deze ziektekiemen worden bacteriën genoemd en anderen virussen.
Natuurlijk mag iemand de overledene op de mond kussen maar men moet wel rekening houden dat daar veel bacteriën aanwezig zijn. Het is wellicht een vervelend praatje maar direct na het overlijden begint het lichaam met het ontbindingsproces. Die lichaamssappen moeten weg en dat gaat vaak via de mondhoeken.
De bloedsomloop neemt af
Omdat het bloed zich meer en meer terugtrekt naar de borst- en buikholte, kunnen handen, armen, voeten, benen en neus koud aanvoelen. Op de benen kunnen paarsblauwe vlekken ontstaan. De gelaatskleur wordt grauw en bij de laatste ademtocht trekt de kleur helemaal uit het gezicht weg.
In dit verband is het belangrijk om te beseffen dat het uitdrogingsproces bij versterven niet lijdensvol is. Integendeel. Een patiënt die geleidelijk uitdroogt heeft in het algemeen weinig klachten.