Veruit het grootste deel van de wereldproductie van soja komt uit Brazilië, de Verenigde Staten en Argentinië, waarbij Brazilië de grootste producent is. China is de grootste importeur van soja in de wereld, gevolgd door de Europese Unie (EU).
De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika. Daar zorgt de teelt voor allerlei problemen: er wordt bos voor gekapt, de bodem raakt uitgeput en het water wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De meeste soja wordt verwerkt in veevoer.
Soja groeit beter als hij dichter bij de evenaar staat. Vandaar dat de bonen uit Brazilië, waar de meeste soja wordt geteeld, beter zijn dan die uit buurland Argentinië. Krachtvoer op basis van soja en mais geteeld door Erik van Oosterhout.
Meer dan driekwart (77 procent) van de wereldproductie aan soja is bestemd voor het diervoeder van vee voor vlees- en zuivelproductie. De rest is bestemd voor biobrandstoffen, de industrie of plantaardige oliën. Slechts zeven procent wordt direct gebruikt in humane voedingsmiddelen, zoals tofoe en sojamelk (Ritchie, H.
Brazilië grootste leverancier van sojabonen
Sinds 2019 is Brazilië weer de belangrijkste leverancier van sojabonen. Brazilië leverde in 2021 58 procent van de Nederlandse invoer van sojabonen. In 2020 was dit nog 52 procent. Het Amerikaanse aandeel is in dezelfde periode gezakt van 35 procent naar 30 procent.
Zo blijkt uit tal van studies dat een kilogram sojabonen zo'n 0,6 kg CO2-equivalenten uitstoot, terwijl bij de productie van een kilogram tofu in totaal 0,7 kg CO2 vrijkomt. De verwerking van soja tot tofu stoot dus nog eens 0,1 kg CO2 uit.
Veruit het grootste deel van de wereldproductie van soja komt uit Brazilië, de Verenigde Staten en Argentinië, waarbij Brazilië de grootste producent is.
Kun je soja telen in Nederland? Soja is goed in Nederland te telen maar er zijn wel rassen nodig die zijn aangepast aan het Noordwest Europese klimaat. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd er al op kleine schaal geteeld in Nederland maar dat bleek nog niet zo succesvol.
Zo maakt u sojamelk
Mix de sojabonen met 1 liter water circa 2-3 minuten in de blender / slowjuicer. Voor 1 liter water gebruik ik zelf 125 gram gedroogde sojabonen. Meestal laat ik 1 kilo sojabonen wellen en koken. Wat niet wordt gebruikt, wordt ingevroren voor de volgende keer.
Sojabonen telen in je moestuin is goed mogelijk, ook in ons frissere zeeklimaat. Deze van oorsprong uit Azië afkomstige peulvrucht wordt tegenwoordig vooral in Brazilië geteeld. Toch wordt al bijna honderd jaar op zeer kleine schaal soja in Nederland gezaaid en geoogst.
Het grootste deel komt van Europese kweek (60% komt uit Frankrijk, België, en Nederland), de rest komt uit Canada (met de boot voor een kleinere voetafdruk).
Koeien krijgen soja, omdat daar relatief veel eiwit in zit, die ze nodig hebben voor een optimale melkproductie. Met succes: “Mijn opa molk 3000 liter per koe per jaar, maar nu kan een koe wel 10.000 liter geven”, zegt Zwier van der Vegte.
Voor de productie van 1 kg vlees is 7 kg soja nodig. Het is dus veel efficiënter om deze soja direct te verwerken in vleesvervangers. Maar 6% van de wereldwijd verbouwde soja wordt direct omgezet in de vorm van sojamelk of vleesvervangers.
Soja wordt voornamelijk geteeld in Noord- en Zuid-Amerika. De sojateelt in Zuid-Amerika gaat gepaard met ontbossing, verlies aan biodiversiteit en gebruik van desastreuze bestrijdingsmiddelen. De wereldwijde productie van soja neemt toe.
Italië teelt het meeste soja in Europa, maar landen in Centraal-Europa zoals Servië, Roemenië, Hongarije en Oostenrijk telen ook veel soja. Het soja-areaal in Servië is de afgelopen vijftien jaar drastisch toegenomen. Dat komt vooral door de grote vraag naar soja en de gunstige marktprijzen.
Nederland heeft in 2021 2 procent meer sojabonen uit Brazilië ingevoerd dan in 2020. De totale Nederlandse invoer van sojabonen nam in 2021 af met 8 procent, van 4,5 miljard kilo tot 4,2 miljard kilo.
De plant groeit optimaal bij een temperatuur van 30°C en een daglengte van 14 uur. Een optimaal groeiseizoen bestaat uit minimum 180 warme zonnige dagen, terwijl er in Vlaanderen maar een 150 zonnige dagen zijn. Soja kan echter al kiemen bij een bodemtemperatuur van 10°C en een omgevingstemperatuur van 13°C.
Brazilië grootste herkomstland buiten de EU
In 2022 waren deze goederen 3,2 miljard euro waard. Het ging vooral om soja en hout of houtproducten. Ook uit de Verenigde Staten, na Brazilië het tweede herkomstland, komt veel soja en hout. Uit Ivoorkust, op de derde plek, komen vooral cacaobonen.
Producten op basis van soja dragen soms bij aan vergistingen in je darmen.Dit resulteert zich in afgifte van gassen en een opgeblazen gevoel. Ook hier kun je proberen om soja een aantal dagen uit je dieet te bannen. Wellicht is je dagelijke fruitsmoothie op basis van sojamelk wel de oorzaak van dat opgeblazen gevoel.
De peulvrucht soja is rijk aan tal van componenten die ons kunnen beschermen tegen hart- en vaatziekten. Hij bevat onverzadigde vetten en zit boordevol pectine, een soort voedingsvezel die de slechte cholesterol (LDL) verlaagt. Soja is ook rijk aan plantaardige eiwitten die de cardiovasculaire gezondheid verbeteren.
Tofu is gemaakt van gestremde sojamelk, en tempé is gemaakt van geperste en gefermenteerde sojabonen. Tempé is steviger en droger van structuur en heeft een heel uitgesproken smaak. Tofu is zachter van structuur en neutraler van smaak, waardoor het veelzijdiger toepasbaar is in de keuken.
Volgens een onderzoek van de Consumentenbond lijkt sojamelk qua voedingswaarden het meest op koemelk. Het bevat evenveel eiwitten en energie als 'normale' melk. Alleen als er aan sojamelk calcium, vitamine B12 en vitamine D wordt toegevoegd, biedt het enigszins vergelijkbare vitaminen.
CO2-uitstoot per kilo
Vlees is een belangrijke bron van eiwitten, maar niet de enige. Als je vlees vergelijkt met andere eiwitrijke producten kun je voor het milieu beter kiezen voor plantaardige producten (zoals peulvruchten, sojaburgers en tofu). Rund- en lamsvlees hebben de hoogste milieu-impact.
Is soja milieuvriendelijk? Niet-duurzaam geteelde soja zorgt voor ontbossing, verwoestijning en erosie. In veel producten zit echter duurzaam geteelde of biologische soja, die niet ten koste gaat van het kappen van regenwoud.