Dwanggedachten (obsessies) zijn steeds terugkerende vervelende gedachten of beelden die angst of spanning veroorzaken over bijvoorbeeld besmettingsgevaar, rampen, ernstige fouten maken, een dierbare iets naars aan doen, over de seksuele geaardheid, en afvragen of de partner de ware is.
Een intrusie (uit het Latijn: binnendringing) is een plotseling en vaak herhaald opkomende dwanggedachte, die meestal als opdringerig en storend wordt ervaren, en die gericht is op iets dat men ongewenst vindt. Intrusies komen bij 90% van de mensen af en toe voor en zijn geen teken van een geestesziekte.
Het kan om kwade gedachten gaan, bijvoorbeeld de gedachte dat je iemand iets aan zou kunnen doen. Of de gedachte hoe het is om voor de trein te springen. Of de aandrang om iets beschamends te doen zoals schelden tegen je baas of je kleren uit trekken in het openbaar.
Als je veel last hebt van intrusies is het belangrijk om hierover te praten met iemand die je vertrouwt. Als de intrusies dwangmatig zijn, ze ervoor zorgen dat je niet gewoon kunt functioneren, of als de intrusies een obsessief karakter krijgen, bespreek dit dan met een hulpverlener.
Vroeger werd gedacht dat intrusieve gedachten verborgen verlangens lieten zien, maar nu denken deskundigen daar gelukkig anders over, zegt psychiater Menno Oosterhoff deze maand in Psychologie Magazine: 'Het zijn juist gedachten aan dingen die je absoluut níét wilt, maar daardoor een soort aantrekkingskracht uitoefenen ...
Wanneer je merkt dat je begint te piekeren of een negatieve gedachte opmerkt, ga dan iets doen. Dit leidt je af van je negatieve gedachten. Vooral bewegen kan goed helpen om piekeren en onrust tegen te gaan. Ga bijvoorbeeld sporten of wandelen.
Volgens Fred Sterk en Sjoerd Swaen, auteurs van het boekje Leven met een dwangstoornis, vormen ze een evolutionair waarschuwingssysteem, bedoeld om ons voor onachtzaamheid en stommiteiten te behoeden. De intrusie herinnert ons eraan dat bepaalde handelingen afschuwelijke fysieke of sociale consequenties kunnen hebben.
Waar komen negatieve gedachten vandaan? Negatieve gedachten zijn voornamelijk afkomstig van je overtuigingen. Je overtuigingen bepalen de manier waarop je naar alles kijkt. Naar jezelf, andere mensen, je leven, je uitdagingen.
Er zijn wetenschappers (zoals Dick Swaab, emeritus hoogleraar in de neurobiologie) die van mening zijn dat je gedachten een biologisch fenomeen zijn. Ze worden gecreëerd door je hersenen op basis van bijvoorbeeld je ervaringen, je DNA, wat je geleerd hebt op school en je karaktereigenschappen.
Een dwangstoornis gaat meestal niet vanzelf over. Wanneer dwang je leven in de weg staat of zelfs heeft overgenomen, dan kan therapie je helpen. Therapie kan een dwangstoornis niet genezen, maar het helpt je wel om op een gezonde en ontspannen manier met stress om te gaan.
Bij agressieve dwanggedachten ben je bang om iets verschrikkelijks te veroorzaken, zoals brand. Of je bent bang dat je een ander pijn doet. Ook kan het voorkomen dat je denkt dat je een moordenaar bent. Je ziet beelden voor je hoe je mensen wurgt, of met een mes te lijf gaat.
Wanneer je angst ervaart, volgt een angstreactie. Bepaalde gebieden van je hersenen worden actief en hierdoor ga je bijvoorbeeld zweten en gaat je hartslag omhoog. Of angst ook een directe oorzaak is van verminderd executief functioneren kunnen we nog niet zeggen. Hiervoor is vervolgonderzoek nodig.”
De dwanghandeling zelf heeft meestal niets te maken met datgene waar je bang voor bent of is duidelijk overdreven. Voorbeelden van dwanggedachten/obsessies zijn: Je bent bang dat anderen jou iets willen aandoen. Je bent bang dat je voortdurend besmet raakt door vuil.
Ongewenst, intrusief gedrag verwijst naar het herhaaldelijk en ongewenst nastreven van intimiteit of een romantische relatie aan de hand van privacy schendende handelingen. Deze gedragingen variëren van louter vervelend tot beangstigend gedrag.
Wat gebeurt er in de hersenen? Een hersengebied dat vaak in verband wordt gebracht met OCS is de basale ganglia. Dit is een verzameling structuren onder de hersenschors. Het gebied maakt gewenst gedrag mogelijk en stopt ongewenst gedrag.
Negatief denken komt voort uit angst. Angst voor het onbekende, angst voor verlies aan controle, angst dat het niet goed komt. Niet voor niets is er de uitspraak: 'de mens lijdt nog het meest aan het lijden dat hij vreest'.
Behandeling van een angststoornis. Angststoornissen verdwijnen meestal niet vanzelf, maar je kunt je er goed voor laten behandelen.
Herbelevingen bevatten informatie over het verleden en worden daarom ook wel intrusieve herinneringen genoemd. Door het realistische en onverwachte karakter roepen herbelevingen veel gevoelens van afschuw en angst op en wordt het dagelijks functioneren er vaak ernstig door aangetast.
Ook kan je door middel van erover te praten hulp vinden en kan je steun uit je omgeving krijgen. Probeer meer te weten te komen over dwang, bijvoorbeeld door te lezen erover of door lotgenotencontact. Schrijf de gedachten op, ook al is het telkens dezelfde gedachte (zonder dwanghandelingen uit te voeren).
In het kort
Bij hypochondrie denkt u vaak dat u een erge ziekte heeft. U let steeds op uw lichaam en voelt daardoor van alles. Bij klachten die iedereen wel eens heeft, denkt u meteen dat u erg ziek bent. Bijvoorbeeld bij een steek, jeuk of kramp.
Piekeren wordt vaak veroorzaakt door stress. Meestal is er een aanleiding in het dagelijks leven waardoor je begint met piekeren. Er kan iets zijn waar je je zorgen over maakt en dit gaat over in andere negatieve gedachten. Ook iemands persoonlijkheid speelt een rol in of hij snel piekert of niet.
Wat is een brain fog? Brain fog kan je zien als een 'mistige' situatie in je hoofd. Je hebt moeite met het verwerken en onthouden van nieuwe informatie, ervaart concentratieproblemen, kan niet meer helder denken en/of op woorden komen. Je voelt je moe en er komt weinig uit je handen.
Een gejaagd gevoel trekt door je lijf, je voelt je gespannen en onrustig. Het is alsof er iets door je lichaam raast, zo voelt het fysiek. En je hoofd voelt vol, drukkend of je gedachten schieten alle kanten op. Je benen voelen onrustig en je nekspieren staan gespannen.