Begin 19e eeuw werd in Nederland het metrieke stelsel ingevoerd. Hierdoor verdwenen langzamerhand alle oude maten. Er waren voor 1869 voor de invoering van het metrieke stelsel in Nederland heel veel verschillende lengtematen in omloop, zoals de el,
Een el is een oude lengtemaat en bedroeg (althans in Nederland) circa 69,4 cm. De maat werd lokaal, in ieder belangrijk handelscentrum, vastgesteld waardoor er verschillen optraden: Amsterdamse el 68,8 cm. Brabantse el 69,2 cm of 16 tailles.
El als meter
Niet zelden werd voor de el een algemeen gemiddelde genomen van 68 cm. In verband met de heffing van accijns werd de Haagse el (69,4 cm) in 1725 de nationale standaard.
Anker. * De anker is een oude inhoudsmaat voor wijn. De omvang was een klein vaatje van 35 liter, ofwel 45 flessen.
Uit vergelijkende tabellen volgt: 1 last = 1926 kg. Later werd de last vervangen door gewichtston: 1000 kg laadvermogen. Sedert 1925 gebruikt men bij voorkeur de ton waterverplaatsing (1 m3 = 1000 kg), maar de gewichtston bleef eveneens in zwang.
Een spint of kop is een oud-Nederlandse eenheid voor het aangeven van de inhoud van droge waren, zoals graan. Vier spint zijn een schepel, maar ook andere inhouden komen voor, zoals een Amsterdamse kop, dat overeenkomt met 0,871 liter. Een spint kan overeenkomen met 5 liter, maar in Groningen was deze 5,7 liter.
Onder het in 1816 ingevoerde Nederlands metriek stelsel was een schepel gelijk aan 10 liter, maar voor die tijd was de waarde van het schepel per gewest verschillend. Zo kon een schepel 1/4 mud zijn en dat kwam dan overeen met 43,6 liter. Een schepel was ook een oppervlaktemaat.
uitspraak (info / uitleg)) is een oude oppervlaktemaat. Eén gemet mat doorgaans 300 roeden (of 3 lijnen), ongeveer 4400 à 4500 vierkante meter. De maat is waarschijnlijk gelijk aan de oppervlakte van het zaailand dat een koppel paarden kan omploegen tussen zonsopgang en zonsondergang.
Volgens het in 1820 ingevoerde Nederlands metriek stelsel was een roede gelijk aan 10 meter. In 1937 werd de roede definitief afgeschaft. Bollenkwekers in bijvoorbeeld West-Friesland gebruiken de roede nog steeds, naast hectare.
Deze Rijnlandse roede mat 14,19 vierkante meter. Hierbij gingen 600 (vierkante) Rijnlandse roedes in één morgen of gemet (iets minder dan één hectare). Wanneer de Rijnlandse roede vandaag nog gebruikt wordt, wordt een hectare gelijkgesteld aan 700 vierkante roedes.
Een el is 69,4 cm maar hoeveel is een St.??
In het figuur zie je een balk met lengte-eenheden. Van links naar rechts staan de eenheden van groot naar klein. Zo is kilometer de grootste eenheid en millimeter de kleinste eenheid.
Volgens het Nederlandse metrieke stelsel van 1820 waren de gewichten: de Nederlandse pond (1 kilogram), ons (100 gram), lood (10 gram), wichtje (1 gram) en korrel (0,1 gram).
Een bunder (Latijn: bonnarium; Frans: bonnier) of bonder is een oude eenheid van grondoppervlakte, die vaak iets groter was dan een hectare (ha). De omvang van een bunder verschilt van streek tot streek, afhankelijk van de grootte van de plaatselijke lineaire meetstandaard de voet of de roede.
Een morgen, ook wel morgenlands genoemd, is een oude Europese oppervlaktemaat. Een morgen is vaak iets minder dan een hectare (10000 m²) groot. De precieze grootte is echter streekgebonden. Indien de roede 14 à 15 vierkante meter groot was, gingen er 600 roedes in een morgen.
Hoeveel cm een gordijnrail of roede moet uitsteken – berekent u op de volgende manier: De breedte van het raam x factor 1.2. Stel uw raam is 400 cm breed. Dan doet u 400 cm x factor 1.2 = 480 cm. 480 cm is de breedte die u moet aanhouden.
Een dagwand is een oude oppervlaktemaat. Het verwijst naar de oppervlakte grond die een boer met behulp van een os en een ploeg normalerwijze in 1 dag kon ploegen, dit is ongeveer één derde van een hectare of ongeveer 3300 m².
De el is afgeleid van de lengte van de schouder tot aan het puntje van de middelvinger. De el was in Nederland ongeveer 69,4 cm. Iedere stad of ieder dorp had zijn eigen lengte van de el vastgesteld zodat er ook in Nederland verschillen optraden. Wel werd in 1725 de Haagse el de nationale standaard.
Iedereen wist vroeger wat een mud kolen was, ook al wist niet iedereen hoeveel zoiets woog. Het was eigenlijk een inhoudsmaat van 100 liter, maar het gewicht in kolen lag al gauw om en nabij de veertig tot vijftig kilo. Vandaar die zakken van een halve mud.
De anker is een oude inhoudsmaat voor wijn. De omvang was een klein vaatje van 35 liter, ofwel 45 flessen. Er bestaat een brouwerij Het Anker en ook wijnzaken (Het gulden anker) zijn nog weleens naar deze oude maat genoemd. Deze wijnmaat is ook in het Duits (Anker) en in het Deens (anker øl) bekend.
Bijvoorbeeld: een mud aardappelen weegt (ongeveer) 70 kg. Bij de invoering van het Nederlands metriek stelsel in 1820 werd een mud gelijkgesteld aan 100 liter. In de IJkwet van 1937 (nu: Metrologiewet) werd het mud officieel afgeschaft, maar het heeft zich in het spraakgebruik gehandhaafd.
Spint is niet direct schadelijk voor de menselijke gezondheid.