Het is belangrijk om iemand die stervende is te voorzien van troost en steun. Je kunt iets zeggen als: “Ik ben hier voor je” of “Je bent niet alleen, ik zal aan je zijde zijn”. Je kunt ook herinneringen delen of vertellen wat die persoon voor jou betekent.
Doordat de normale hoest- en slikprikkels verdwijnen, kan slijm zich ophopen in de keelholte of de luchtpijp. Dat kan leiden tot een reutelend geluid bij het ademhalen. Omstanders denken soms dat de stervende dan ernstig benauwd is of zelfs dreigt te stikken, maar het is iets waar hij zelf geen last van heeft.
Een stervende heeft meestal weinig of geen behoefte meer aan eten en drinken. Hij of zij kan snel vermageren. De wangen vallen in, de neus wordt spits en de ogen komen dieper in hun kassen te liggen. Dit is natuurlijk en hoort bij het sterven.
Eerst vallen bijvoorbeeld de longen uit (ARDS) , gevolgd door lever, darmen, nieren en/of andere functies, zoals de bloedstolling.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, leidt het ophogen van morfine ook niet tot het bespoedigen van de dood. Morfine is wel geschikt om pijn en benauwdheid te behandelen en kan dus wel een belangrijke rol spelen in de fase van het levenseinde.
De stervende kijkt dan anders uit zijn of haar ogen en kan een onrustige en verwarde indruk maken. Dit wordt een delier genoemd. Het lijkt alsof iemand van alles beleeft of ziet, maar wat precies is niet duidelijk. Vaak maakt de stervende kleine (hand) bewegingen, alsof hij iets wil plukken of aanwijzen.
Rust rondom de stervende is belangrijk, niet teveel mensen tegelijk rond het bed en geen harde stemmen of geluiden. Aanraking kan rustgevend zijn, maar dit verschilt per persoon per moment. Ook zachtjes praten heeft vaak een rustgevende werking. In de periode voor het overlijden daalt het bewustzijn steeds verder.
Tijdens de stokkende ademhaling kan er sprake zijn van een reutelend geluid. Dit geluid wordt veroorzaakt doordat de normale hoest- en slikprikkels verdwijnen en slijm zich ophoopt in de keelholte of de luchtpijp. U kunt dan denken dat uw naaste ernstig benauwd is of zelfs stikt maar hier is geen sprake van.
Palliatieve zorg is niet hetzelfde als terminale zorg. Palliatieve zorg richt zich op het leven, niet op het sterven. Terminale zorg is het laatste stukje palliatieve zorg, niet lang voor het overlijden. Palliatieve zorg kan in principe maanden of zelfs jaren gegeven worden, terminale zorg niet.
Ik wens u/je veel kracht toe bij het verwerken van dit verlies. Ik wil jullie heel veel sterkte toewensen bij dit verlies. Laat het weten als ik iets kan doen om jullie te helpen! In gedachten zijn we bij je/jullie.
“Voor altijd in ons hart” of “We houden van je” zijn hier voorbeelden van. Stond u iets verder in uw relatie? Houdt het dan vooral neutraal. “Een laatste groet”, of de zachtere variant “Een laatste lieve groet” zijn dan zeer toepasselijk.
Ik wens je een spoedig herstel met een kaartje om op te fleuren! Een beetje aandacht en een lieve groet, dat doet je vast en zeker goed! Sterkte! Ook al zit 't even tegen, blijf vertrouwen in jezelf, blijf geloven in goede dingen, je herstel komt dan vanzelf.
Omgaan met iemand die terminaal is betekent ook luisteren
Of gewoon iets met je willen delen. Laat weten dat je altijd klaar staat om te luisteren. En laat ook weten dat je dit zeker niet als een bezwaar ziet. Geef hem of haar de vrijheid om jou te benaderen op het moment dat hij of zij daar behoefte aan heeft.
In de laatste weken van het leven voelt de patiënt meestal geen honger meer. Soms is er nog wel dorst, maar die verdwijnt meestal na een paar dagen. Bij een dorstgevoel helpt het om de mond vochtig te houden. Soms kan de patiënt dit zelf, vaak doet een naaste of zorgverlener dit.
Geprikkeld of agressief reageren, zich helemaal op zichzelf terugtrekken kan wijzen op pijn. Anderzijds worden emoties zoals angst, verdriet, onzekerheid... door de stervende soms geuit via klagen over pijn.
In de laatste fase van het leven eten en drinken mensen vaak nog maar heel weinig; soms zelfs helemaal niet meer. Wanneer in de stervensfase, in het kader van een beleid van palliatieve sedatie, de toediening van vocht en voeding gestaakt wordt, ervaart u dit niet langer als honger of dorst.
De duur van de stervensfase is voor elk mens uniek, gemiddeld duurt deze fase 72 uur. Wanneer mensen zich in de laatste levensfase bevinden, hebben zij vaak weinig of geen behoefte aan voedsel en vocht.
Morfine wordt gebruikt tegen pijn en benauwdheid, doordat het hart minder goed pompt.
Benzodiazepinen en/of morfine horen volgens deze richtlijnen niet gebruikt te worden bij euthanasie, omdat deze middelen niet altijd het gewenste effect van coma of overlijden hebben of het langere tijd kan duren voor het gewenste effect optreedt.