Als een cliënt slikproblemen heeft, ga dan samen met de cliënt na welke aanpassingen het slikken makkelijker maken. Aandachtspunten hierbij zijn de houding, eet- en drinkgerei en er zijn verschillende praktische adviezen. Bespreek welk eten de cliënt wel of niet mag hebben (eventueel in overleg met diëtist).
U verslikt zich vaak of het eten blijft 'hangen' in uw mond, keel en/of slokdarm. Slikproblemen komen vooral voor bij spierziekten, na een beroerte, bij de ziekte van Parkinson, bij afwijkingen van de slokdarm en na behandeling van kanker in de mond of keel. Slikproblemen kunnen vanzelf weer over gaan.
Slikproblemen bij volwassenen kunnen zijn: Moeite hebben met het kauwen van voedsel. Kauwen en slikken doet pijn. U verslikt zich of moet hoesten tijdens het eten en drinken.
Zorg voor een goede zithouding • Houdt uw hoofd recht • Buig uw hoof een beetje naar voor bij het slikken om de slikreflex te stimuleren. Vermijd zoveel mogelijk afleiding tijdens het eten • Houdt rekening met de vermoeidheid bij ALS en probeer uw maaltijden hier naar te plannen. Poets uw tanden na elke maaltijd.
Zachte, gemalen of vloeibare voeding bevat over het algemeen minder energie en voedingsstoffen dan 'gewone' voeding. Hierdoor is het vaak moeilijker om op gewicht te blijven en alle noodzakelijke voedingsstoffen binnen te krijgen. Kies daarom voor volle producten, zoals volle melk en volle yoghurt.
Er zijn meerdere oorzaken voor slikstoornissen:
ziekten van het zenuwstelsel (zoals de ziekte van Parkinson,dementie, een beroerte) medicijnen. ziekten in het hoofd/halsgebied (bv. kanker in de keel en/of mond)
Neuriën en water drinken. Een slokje water drinken of zuigen op een snoepje is volgens KNO-artsen de beste methode tegen een vervelend gevoel in uw keel. Daarnaast kan neuriën en stevig slikken ook helpen. Dit zorgt er namelijk voor dat de slijmvliezen in uw keel vochtig worden, waardoor zij minder slijm aanmaken.
Kies voor zacht, smeerbaar beleg. Denk aan roomkaas, slaatje, groentespread, zacht fruit of fruitspread, vette vis, vis uit blik, zacht gebakken vis, roerei, omelet, rijpe avocado of ragout. Maak gerechten smeuïger door er een saus bij te serveren of door room, roomkaas of een scheutje bouillon of jus toe te voegen.
Dysfagie betekent een stoornis in het slikproces. Hierbij geraakt het voedsel niet verder dan de mond of keelholte, of komt het vast te zitten in de slokdarm na het slikken. Het is niet hetzelfde als het gevoel hebben dat er een brok in de keel zit, zonder verband met voedsel of slikken.
Stress of angst kan ervoor zorgen dat u (onbewust) de spieren in de hals en keel aanspant. Dit kan een brokgevoel in de keel veroorzaken. Sommige mensen slikken heel bewust speeksel en slijm door dat gedurende de hele dag geproduceerd wordt. Door dit bewust slikken, de hele dag door, kan ook een brokgevoel ontstaan.
Slikstoornissen kunnen ontstaan door problemen in de aansturing van de spieren of er kan sprake zijn van een plaatselijke beschadiging in de structuur van het weefsel in de mondholte (bijvoorbeeld door een operatie) waardoor het slikken minder goed gaat.
Als het gevoel van slijm in de keel niet verdwijnt of als er klachten bijkomen, maak dan een afspraak bij een KNO-arts. Er kan soms namelijk wel een lichamelijke oorzaak zijn voor uw klachten. De KNO-arts kan op eenvoudige wijze de keel bekijken met een fiberscopie: Zie voor meer informatie: keelonderzoek via de neus.
Zachte voeding is een gewone voeding die gemakkelijk te kauwen en door te slikken moet zijn.
Het gevoel een brok in de keel te hebben heeft meestal geen lichamelijke oorzaak. Stress of angst kan ervoor zorgen dat je (onbewust) de spieren in de hals en keel aanspant. Dit kan een brokgevoel in de keel veroorzaken.
Als je goed rechtop zit zal er veel minder spanning op je keel zijn. Ook massage van de nek en keel spieren kan helpen om de spieren te ontspannen. Daarnaast is bewust en ontspannen gapen ook een ideale manier om de spieren in de keel los te laten.
Het is vaak al een opluchting wanneer de KNO-arts geen afwijkingen vindt. Door deze geruststelling verdwijnt de klacht vaak vanzelf. Dit vindt meestal geleidelijk plaats, met af en toe nog opspelen van het brokgevoel. Na enkele weken tot maanden is het definitief verdwenen.
Mensen met een dysfagie ten gevolge van een spierziekte kunnen moeite hebben met het kauwen doordat de spieren snel vermoeid raken. Door vermoeidheid kunnen de spieren achterin de keel het voedsel ook niet goed in de richting van de slokdarm transporteren.
Voorbereidende fase: afhappen, kauwen en verzamelen van voedsel op de tong. Mondfase: vervoer van het voedsel naar de keel door een golvende beweging van de tong door de tongspieren. Het zachte gehemelte sluit de neusweg af en de slikreactie volgt. Keelfase: het voedsel vervolgt zijn weg door de keel.
De logopedist voert een slikonderzoek bij u uit om in kaart te brengen hoe het eten en drinken gaat. Vervolgens krijgt u uitleg over hoe het komt dat u zich verslikt of moeite heeft met slikken. De behandeling kan daarna bestaan uit: Aanpassen van de dikte en de structuur van uw eten en drinken.
Reinig mond en keelholte (lepelen)
Probeer eerst de voedselbrok die achter in de keel zit met de hand te verwijderen. Plaats twee gestrekte vingers van elke hand achter de kaakhoek, zo dicht mogelijk bij het oor, om de mond te openen. Druk met de duimen op de kin om de mond te openen.
Slikken en verslikken
Slikken doen we zeer vaak; zo'n 3000 keer per dag. Naast het doorslikken van eten en drinken, slikken we ons speeksel weg. Overdag doen we dit zo'n twee keer per minuut, 's nachts een keer per minuut.