Een onderkoeld slachtoffer moet zo snel mogelijk tegen verdere afkoeling worden afgeschermd. Pak de armen en benen apart in zodat ze de romp niet extra kunnen afkoelen. Vergeet vooral niet het hoofd goed te beschermen, het heeft een relatief groot oppervlak en daardoor gaat er veel warmte verloren.
De grootte van de koude schock hangt af van hoe gewend je bent aan koud water. In heel koud water treedt er al na enkele minuten een verstijving van de spieren op, waardoor verdrinking mogelijk is. Een half uur later zal het lichaam onderkoelen: het heeft dan een inwendige temperatuur van minder dan 35°C.
Wanneer de watertemperatuur onder de 15 °C komt is de reactie op het menselijk lichaam maximaal. Als de watertemperatuur rond het vriespunt zit zal het slachtoffer slechts enkele minuten bij bewustzijn blijven. Snel ingrijpen bij een drenkeling is dan ook van levensbelang.
Bel of laat 1-1-2 bellen (met vermelding van (vermoeden van) shock). Laat het slachtoffer gaan liggen. Voorkom afkoeling, gebruik bijvoorbeeld een (reddings- of isolatie)deken. Laat het slachtoffer niet drinken, eten of roken.
Onderkoeling kan ook levensreddend zijn. De hersenen sterven namelijk reeds af wanneer de circulatie slechts enkele minuten stopt, maar bij lagere temperatuur kan dat veel langer duren (andere organen zijn minder in gevaar, ze kunnen een circulatiestilstand langer overleven).
In ijskoud water overleef je niet meer dan ca.45 minuten. Dan ben je inmiddels dermate onderkoeld dat steeds meer functies uitvallen, zoals spieren en uiteindelijk je bewustzijn en je hart.
Bij shock ziet iemand er vaak slecht uit en maakt hij de indruk dat hij ziek is. Hij heeft vaak een bleke, grauwe en vale huidskleur en bleke nagelbedden. Iemand met shock voelt zich ellendig, onrustig en slap. Ook voelt hij zich vaak koud, klam en kan hij dorstig zijn.
Een hoeveelheid water komt in de longen terecht, waardoor de longblaasjes beschadigd raken. Er ontstaat dan een zuurstoftekort in het lichaam. Als de hersenen een tijdje onvoldoende zuurstof krijgen, zal de persoon het bewustzijn verliezen.
Een shock is een acute levensbedreigende toestand waarbij de effectieve perfusie (doorbloeding) in de haarvaatjes van de weefsels verstoord is. De doorbloeding en de zuurstofvoorziening van het hart, de hersenen en andere organen worden verminderd wat resulteert in het afsterven van cellen.
Zwemmen in koud water is niet zonder risico
Zwemmen in water onder de 15 graden is zonder goede voorbereiding wel riskant. Je kunt in een koude-shock terechtkomen, waardoor je ademhaling ontregelt wordt wat weer tot paniek leidt en je in de schrik water binnen kunt krijgen met alle gevolgen van dien.
De ideale watertemperatuur voor recreatief zwemmen is circa 28 graden. Voor kleine kinderen en ouderen is 29-30 graden zelfs nog iets beter en voor wedstrijdzwemmen is 26-27 graden het beste.
Controleer de kwaliteit van het zwemwater, bijvoorbeeld via www.zwemwater.nl. Controleer de temperatuur van het water. Ga niet zwemmen bij een watertemperatuur onder de 15 graden en gebruik tot en met 18 graden altijd een wetsuit en badmuts.
Breng het slachtoffer zo mogelijk in een warme, beschutte omgeving. Verwijder natte kleding. Warm het slachtoffer op met dekens. Met alcohol kan je het slachtoffer NIET opwarmen.
Zodra de lichaamstemperatuur beneden 35°C daalt, spreek je van onderkoeling. De eerste symptomen zijn kippenvel, rillingen en agitatie.Je kunt verder suf en sloom worden en slaperig of dronken overkomen.
Roep om hulp, bel of laat 112 bellen. Denk om je eigen veiligheid: Hou er rekening mee dat het slachtoffer je onder water kan trekken. Ga alleen zelf het water in als er geen andere mogelijkheid is om iemand te redden, zoals een reddingsboei, touw of stok.
Doe je burgerplicht, haal het slachtoffer onmiddellijk uit het water en start de reanimatie; elke minuut die een kind langer onder water is, verslechtert de uitkomst.” Kinderen die de reanimatie overleven en op de IC terechtkomen, zijn heel even dood geweest, legt kinderneuroloog Maayke Hunfeld uit.
Het verloop kan minuten of uren duren. Er is wel een duidelijk lijn in de fases die een slachtoffer met shock doorloopt. Een eerstehulpverlener (EHBO'er) kan wegens het ontbreken van kennis en medicijnen niets doen om de shock op te heffen maar er zijn wel handelingen om de ontwikkelingen van de shock te vertragen.
Er zijn verschillende vormen: hypovolemische shock, cardiogene shock, obstructieve shock en distributieve shock. Oorzaken kunnen bijvoorbeeld bloedverlies, hartfalen of problemen met de bloedvaten zijn. Symptomen kunnen onder andere overmatig zweten, een snelle ademhaling en rillen zijn.
Geef je slachtoffer geen alcohol. Alcohol zal je slachtoffer wel een warm gevoel geven maar in werkelijkheid zal je slachtoffer alleen maar verder afkoelen. Het is wel aan te raden of je slachtoffer warme thee, soep of koffie geven. Is er een bad of douche in de buurt zet je onderkoelde slachtoffer hier dan niet onder!
Het verlagen van de lichaamstemperatuur tot 32°C (89,6°F) of minder kan dodelijk zijn.
Bij een lichte onderkoeling gaat het lichaam hard aan de slag om warmte op te wekken door te rillen en sneller te ademen. De huid wordt koud, bleek en droog en de onderkoelde persoon raakt vermoeid.
Ademhalingstechnieken: Terwijl het koude water op je lichaam valt, focus je op je ademhaling. Probeer rustig en diep in te ademen en langzaam uit te ademen om jezelf te helpen ontspannen en de kou beter te verdragen. Stapsgewijze opbouw: Na verloop van tijd kun je de duur van de koude blootstelling verder verlengen.