Het is één van de oudste graansoorten. Het graan bevat gluten maar in mindere mate dan tarwe daardoor is ook beter te verteren. Het bevat de mineralen, mangaan, ijzer, zink en silicium. Omdat er in onze eetgewoonte vooral tarwe wordt gebruikt loont het om te variëren.
Rogge. Roggekorrels zijn langer dan tarwekorrels en groenig van kleur. Rogge wordt het meest gebruikt om roggebrood en zuurdesembrood te maken, maar roggemeel is ook geschikt voor het bakken van knäckebröd, pepernoten en ontbijtkoek. Roggemeel bevat minder gluten dan tarwe en daardoor rijst het minder goed.
Koren is een algemene term voor graan dat voor voedsel wordt verbouwd. Afhankelijk van de regio gaat het meestal om tarwe, rogge of gerst. De bloeiwijze bij koren is meestal een aar, ook wel korenaar genoemd. Boekweit (Fagopyrum esculentum) behoort niet tot de grassenfamilie en is dus geen koren of graan.
Spelt, tarwe en haver zijn allemaal gezonde granen. Wélk graan je kiest, maakt niet zo veel uit; als je de keuze maar laat vallen op volkoren (ontbijt)granen, brood, wraps of pasta. Volkorenproducten bevatten namelijk meer vezels en voedingsstoffen dan niet-volkorenproducten.
Havermout is een volkoren graansoort, het is gemaakt van geknipte en geplette haverkorrels. Havervlokken bestaan uit óngeknipte en geplette haverkorrels. Havermout en havervlokken worden soms geroosterd vanwege de smaak. Vaak worden ze voorgestoomd, om de bereidingstijd te verkorten.
Roggebrood gezond? Jazeker, in roggebrood zitten veel vezels. Zo'n 4,5 gram per plakje á 100 gram. Vezels zijn essentieel voor de stoelgang en een goede darmwerking.
Je hoort niet zo heel vaak over haver. Het is dan ook een beetje een vergeten gewas, maar haver is heel erg gezond. Zeker als ontbijt. Het lijkt op tarwe, rogge en gerst maar heeft een hoger eiwit en vetgehalte.
In Nederland verbouwen we zo'n 1,2 miljoen ton tarwe per jaar. Dat klinkt misschien veel, maar het is minder dan een procent van de totale graanproductie in Europa. "Dat komt onder andere door de bodem hier. Die is niet geschikt om graan op te verbouwen", legt Emmen uit.
Het verschil met de graansoorten rogge, spelt en tarwe is dat pure haver glutenvrij is. De eiwitten van pure haver hebben een andere aminozuursamenstelling dan de glutenbevattende granen en daardoor leveren ze geen problemen op voor mensen die niet tegen gluten kunnen.
De meest voorkomende graansoort in de Westerse wereld is tarwe. Andere populaire soorten zijn gerst en gierst, haver en rogge, maïs en spelt – al bestaan er nog veel meer. Van die granen malen we meel om onder meer brood mee te bakken. Elke graansoort heeft zo zijn eigen kenmerken.
Van spelt kan naast brood ook pasta worden gemaakt, maar ook koekjes, deeg voor pizza en alle andere gerechten waar normaal gesproken tarwe in worden gebruikt.
Vezels, vitamines, mineralen: je vindt ze zowel in tarwebrood als in speltbrood. Misschien stellen we je teleur, maar het grootste verschil tussen de twee graansoorten is de smaak. Brood met spelt als basis is wat pittiger en iets nootachtiger. Soms maakt de bakker een brood van een combinatie van spelt en tarwe.
Lijnzaad is een plant die geteeld wordt vanwege zijn hoge gehalte aan vezels. Lijnzaad is ook het zaad van vlas. Net als vele andere planten, die ook niet tot de graansoorten behoren, wordt lijnzaad behandeld en bereid net als ware graansoorten. Het is ook een glutenvrij product, wat een breder publiek aantrekt.
Quinoa is geen graan en het bevat geen gluten. Wanneer quinoa verwerkt wordt tot meel, vlokken en dergelijke kan het 'besmet' zijn met gluten. Daarom kunnen mensen met coeliakie bewerkte quinoaproducten het beste alleen gebruiken als de term 'glutenvrij' of het officiële Crossed grain keurmerk op het etiket staat.
Verstoppingen. Te grote porties, te veel rauwe (droge) of ongare havermout eten, kan leiden tot verstoppingen in je darmen.... Je darmen zijn op zo'n moment niet meer in staat om de hoeveelheid voedsel te verwerken, doordat de ongekookte havermout vocht aantrekt en een grote brok vormt.
Fruit & zuivel
Fruit is licht verteerbaar en verlaat gemiddeld met een uur weer de maag. Combineer je fruit met andere productgroepen dan leidt dit meestal tot gasvorming en een opgeblazen gevoel. Vooral zure vruchten combineren heel slecht met melk en yoghurt. Gekookt fruit kan wel weer.
De meeste darmen hebben er geen moeite mee rauwe havermout te verteren. Ik hoor heel soms wel eens dat mensen het zwaar op de maag vinden liggen. Maar dit zijn uitzonderingen en dit gevoel verdwijnt meestal na een paar keer eten. Dus het is ook geen enkel probleem om het bij yoghurt te eten.
Het fijnste brood voor je darmen is volkorenbrood. Van welk graan dan ook: tarwe, spelt, rogge. Als de hele graankorrel gebruikt wordt, bevat het brood namelijk meer gezonde voedingsstoffen en dus ook meer vezels.
Roggebrood. Voor roggebrood wordt echter vaak juist geadviseerd om het in de koelkast te bewaren. Vooral wanneer het om bijvoorbeeld Fries roggebrood gaat. Dit brood bevat meer vocht waardoor het sneller kan gaan schimmelen.
Idealiter eet een volwassen vrouw zo'n 4 à 5 boterhammen per dag, voor mannen is dat 6 à 8 sneetjes. Jouw kinderen kunnen dagelijks best zo'n 2 à 3 boterhammen eten.
Brinta en havermout zijn beide gezond. Ook zijn ze allebei een goede basis voor een voedzaam ontbijt. Brinta bevat iets meer eiwitten, havermout bevat iets meer vet. In tegenstelling tot havermout bevat Brinta gluten.
Wil je een gezond ontbijt om af te vallen, dan let je op de calorieën die het ontbijt bevat. Je zult dan kunnen terugvallen op ontbijtjes op basis van yoghurt, kwark of fruit. Bijvoorbeeld een powersmoothie met alleen de ingrediënten banaan, sinaasappel, aardbeien en magere yoghurt.
Het is wetenschappelijk aangetoond dat bètaglucanen uit haver het cholesterolgehalte in het bloed kunnen verlagen. Als je er tenminste genoeg van binnenkrijgt. Je moet namelijk 75 gram havermout per dag eten (zo'n 2 porties) om aan de benodigde hoeveelheid bètaglucanen te komen.