Bij overprikkeling worden prikkels niet goed verwerkt. Je kunt dan veel meer prikkels ervaren dan normaal of het kost meer moeite om prikkels te verwerken. Er is nog geen goede test om overprikkeling te meten en om te bepalen waarom en wanneer er overprikkeling ontstaat bij iemand.
Overprikkeling is niet altijd alleen door dingen om je heen. Het kan ook een interne oorzaak hebben: angst en stress door je eigen gedachten en gevoelens. Kinderen die veel empathie hebben (zich goed kunnen verplaatsen in de gevoelens van anderen) kunnen door sterke emoties van een ander ook overprikkeld raken.
Voor sommige mensen houden de gevolgen van overprikkeling uren tot dagen aan. Ook is er groep mensen die dagen tot weken ernstige klachten blijft houden, met uitschieters van zelf jaren.
Bij verminderde belastbaarheid van het brein is er sprake van overprikkeling, een akelige en vaak leidend tot een fysiek ziekmakende, uitputtende situatie waarbij de hersenen de hoeveelheid prikkels niet kunnen verwerken. Er zijn mensen met lichte klachten, maar ook mensen met extreem ernstige klachten.
Mensen met overprikkeling hebben vaak last van hoofdpijn, vermoeidheid, stress, verminderde concentratie, slaapproblemen, onrust, en het overlopen van emoties. Bij sommige mensen leidt dit tot tijdelijke uitvalsverschijnselen, koorts, overgeven of een epileptische aanval.
Bij psychosen of overprikkeling kan antipsychotica worden voorgeschreven. Dit remt in de hersenen de effecten van natuurlijk voorkomende stoffen, voornamelijk van dopamine. Hierdoor verminderen psychosen en onrust.
Hoogsensitiviteit is een karaktereigenschap
Madelon: 'Mensen die hoogsensitief zijn hebben een zenuwstelsel dat gevoeliger is voor prikkels. Het kost simpelweg meer tijd en energie om deze prikkels, zoals bijvoorbeeld geluid en drukte, te verwerken. Hierdoor raak je sneller uitgeput.
Overprikkeling ontstaat wanneer de hersenen meer informatie (= prikkels) binnenkrijgen dan dat er verwerkt kan worden. Dit kan zorgen voor vermoeidheid, een 'error' gevoel of zelfs paniek. Je wordt overladen met informatie die niet verwerkt kan worden en dat is voor het lichaam erg belastend.
Als je prikkels niet goed kunt selecteren en/of prikkels langzamer dan gebruikelijk verwerkt dan ontvangen de hersenen teveel prikkels. Alles komt tegelijkertijd en/of even sterk binnen. Hierdoor raakt je brein overbelast en kun je geen nieuwe informatie meer opnemen of verwerken.
Op het moment dat de samenwerking tussen waarnemen en bewegen verstoord raakt krijgen de hersenen het moeilijk en zie je snel de gevolgen in het dagelijks leven. We spreken dan van een sensorisch conflict of verstoorde prikkelverwerking.
Cognitieve overprikkeling treedt op als iemand te moe is om te denken. Het brein kan het denken of bewuste waarnemingen niet meer bijbenen. Cognitieve overprikkeling kan een oorzaak ( een stapeleffect) zijn van zintuiglijke overprikkeling , waarbij een enkele zintuiglijke prikkel teveel kan zijn.
Probeer eens hardop te lachen als je gespannen bent. Zelfs als het geforceerd voelt kan dit een effectieve manier zijn om je zenuwstelsel tot rust te brengen. Zingen, chanten en neuriën werkt ook heel ontspannend. Het reguleert de ademhaling en stimuleert de nervus vagus, waardoor je zenuwstelsel in rustmodus komt.
Overprikkeling en hoogsensitiviteit
Als je hoogsensitief bent komen prikkels meer en harder bij jou binnen en beleef je ze intenser. Daarnaast is het voor jou moeilijker om prikkels te filteren; er komt van alles tegelijkertijd binnen en je moet al die prikkels verwerken. Hierdoor kun jij sneller overprikkeld raken.
Bij aanhoudende angstklachten raden we je ten eerste aan om met je huisarts en/of een psycholoog te spreken. Daarnaast kunnen meditatie (bijvoorbeeld mindfulness, een bodyscan of shikantaza-meditatie) en yoga je helpen te ontspannen. En gelukkig is er in de keuken genoeg te vinden om je geest en lichaam te kalmeren.
Een effectieve methode om prikkels te verminderen is Access Bars. Veel mensen hebben hier baat bij (gehad). Het zorgt er voor dat je brein kalmeert, blokkades in de elektrische energie verdwijnen, fysieke klachten verdwijnen, en je totale ontspanning ervaart.
Mensen met autisme verwerken informatie op een andere manier. Vaak zijn hun zintuigen extra gevoelig en eerder overbelast. Mensen met autisme ervaren dus heftiger wat ze horen, zien, ruiken proeven en voelen. Vaak hebben ze ook moeite met veranderingen en onverwachte dingen.
Hoe weet je of je hoogsensitief bent? Hoogsensitieven voelen zich vaak anders. Ze hebben een hekel aan drukte, zijn gevoelig voor sterke geuren of geluiden en kunnen flink van hun stuk gebracht worden door veranderingen in hun leven. Als kind werden ze vaak verlegen of gevoelig genoemd.