Bij het materiële bewijsrecht gaat het om bewijskwesties die de subjectieve rechten van partijen begrenzen, zoals de bewijslast, de toelaatbaarheid van bewijsmiddelen, en de vermoedens.
De bewijskracht van de inhoud van een akte.
Het civielrechtelijk bewijsrecht is het geheel van rechtsregels die ertoe strekken om de rechter in een civiele procedure een redelijke mate van zekerheid te verschaffen omtrent de door partijen gestelde feiten, opdat deze tot de overtuiging komt dat de feiten zijn aangetoond.
Foto's, films, geluidsbanden, dvd's, etc. maar ook het moordwapen worden niet genoemd en kunnen dus niet rechtstreeks als wettig bewijsmiddel dienen. Ze kunnen wel ter zitting aan de rechter zijn getoond en vallen dan onder de eigen waarneming van de rechter.
Wat zijn bewijsmiddelen? Middelen die de rechter overtuigen dat een verdachte schuldig is. De rechter gebruikt deze bij de motivering van het vonnis. Een andere term voor 'bewijsmiddelen' is 'bewijsmateriaal'.
Voor een bewezenverklaring zijn slechts twee bewijsmiddelen nodig. Dit noemen we ook wel het strafrechtelijk bewijsminimum. Bij huiselijk geweld kan dit bewijs bijvoorbeeld bestaan uit een aangifte en een proces-verbaal van bevindingen van de politieagenten die bevestigen dat de aangeefster letsel had.
Ten eerste moet een onafhankelijke rechter – of in het geval van zware criminaliteit een volksjury in het Hof van Assisen – beslissen over schuld of onschuld. Het openbaar ministerie, die de Staat vertegenwoordigt, en de verdachte krijgen allebei de kans om met bewijsmateriaal schuld of onschuld te doen bewijzen.
De hoofdregel van het bewijsrecht is eenvoudig: wie zich beroept op rechtsgevolgen van gestelde feiten of rechten moet die feiten of rechten bewijzen (bewijslast). Lukt dat niet, dan worden de effecten van het bewijsrisico ondervonden: de rechter wijst de vordering af.
Om tot een bewezenverklaring te komen, moet er sprake van voldoende wettig en overtuigend bewijs. De eis dat er voldoende wettig bewijs is, houdt in dat er een minimum aan bewijs aanwezig moet zijn in het dossier om een verdachte te kunnen veroordelen.
'Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, dient op wettige bewijsmiddelen te steunen. Het bewijs kan slechts worden aangenomen als buiten redelijke twijfel staat dat de verdachte het feit heeft begaan.
Bewijsvergaring is een must. Denk hierbij aan het horen van getuigen of camerabeelden veiligstellen en bekijken. De politie legt de onderzoeksresultaten vast in een proces-verbaal en stuurt dit naar de Officier van Justitie (OvJ). De OvJ vertegenwoordigt het OM.
Een indirect (of onrechtstreeks) bewijs heeft betrekking op een feit waaruit de rechter kan afleiden dat het te bewijzen feit waar is. Het indirect bewijs is het bewijs van een zogenaamd hulpfeit (feiten waaruit de rechter het bestaan van het te bewijzen feit kan afleiden).
De rechter moet er, behoudens tegenbewijs, vanuit gaan dat de inhoud van de akte tussen partijen als waar heeft te gelden. Er komt echter slechts dwingende bewijskracht toe aan hetgeen in de akte is vermeld over een verklaring van een partij en niet aan een nadere uitleg op basis van de overige omstandigheden.
De bewijskracht is de waarde van een bepaald document om te kunnen dienen als bewijs in een rechtszaak. De rechter bepaalt wat de bewijskracht van een bewijsmiddel is, tenzij er sprake is van dwingend bewijs. In een procedure kan eigenlijk alles als bewijs worden aangevoerd.
In het bestuursprocesrecht geldt als uitgangspunt de vrije bewijsleer, wat betekent dat de bestuursrechter beschikt over een aanzienlijke mate van vrijheid bij de waardering van hetgeen als bewijs is aangedragen. Niet vereist is dat het bewijs voldoet aan de in het strafrecht geldende criteria.
Bij verkeersongevallen geldt de hoofdregel dat de degene die schade claimt, zal moeten bewijzen dat de andere partij een of meer fouten heeft gemaakt of om een andere reden verplicht is om de schade te vergoeden. De bewijslast rust dus in principe op degene die schade gecompenseerd wil krijgen.
Zoals in de inleiding al staat, is de hoofdregel dat degene die iets stelt, ook de juistheid van zijn stelling moet bewijzen. Dat geldt ook als er een verweer wordt gevoerd. Als bepaalde feiten als verweer tegen een stelling worden aangevoerd, dan draagt de verweerder de bewijslast daarvan.
' Ook in het straf- en bestuursrecht geldt het principe 'wie stelt, bewijst'. In het strafrecht is dit principe verbonden met de onschuldpresumptie. Juristen worden opgevoed met 'wie stelt, bewijst', maar de vraag naar het waarom van dit principe blijft vaak onderbelicht.
Een verdachte vier jaar laten wachten op de behandeling van zijn zaak is in strijd met artikel 6 van het Europese verdrag voor de rechten van de mens. Daarin wordt iedere burger een eerlijk proces gegarandeerd.
Getuigen à charge zijn getuigen die zijn opgeroepen door de officier van justitie. Zij hebben in de regel een belastende verklaring voor de verdachte. De verdachte en zijn advocaat kunnen op hun beurt ook getuigen laten oproepen. Dit zijn de getuigen à décharge.
De meeste misdrijven zijn ambtshalve vervolgbaar. Dat wil zeggen dat de verdachte ook zonder dat er aangifte is gedaan vervolgd kan worden.
Steunbewijs voor een bewezenverklaring van een zedendelict kan al in de kleinste dingen zitten. Het kan ook een beschrijving van de emotie van het slachtoffer zijn, kort na het vooral. In sommige gevallen kan dat voldoende zijn. Evenwel kan die emotie ook door andere redenen worden verklaard.