Record hoogste temperatuur
De hoogste temperatuur in Nederland sinds het begin van de metingen is 40.7°C op 25 juli 2019 in het Noord-Brabantse Gilze-Rijen.
In 2019 werd die temperatuur voor het eerst in Nederland gemeten: op 25 juli werd het in Gilze-Rijen 40,7 graden, een absoluut record. "Als we nu weer 40 graden zouden meten, zo kort na de vorige keer, zou dat echt een freak event zijn", zegt Kuipers Munneke.
Op 19 juli werd het extreem warm, in een deel van het land gaven we code oranje uit vanwege de hitte. Die dag werd het vrijwel overal warmer dan 35 °C en in Beek werd met 39,5 °C de hoogste temperatuur van de zomer gemeten. Augustus staat in de top 3 warmste augustusmaanden sinds 1901.
Sinds de start van de metingen zijn er maar twee dagen geweest waarop de temperatuur op een officieel meetstation van het KNMI boven 40 graden is uitgekomen: 25 juli 2019 en 26 juli 2019.
Hoogste temperaturen ooit gemeten
Noord-Amerika: 56,7°C op 10 juli 1913 in Furnace Creek, Death Valley, Verenigde Staten. Afrika: 55,0°C op 7 juli 1931 in Kébili, Tunesië Azië: 55°C, in Al Majmaah, Saoedi-Arabië, op 8 juni 2019.
2020 was samen met 2014 het warmste jaar in de meetreeks. De gemiddelde temperatuur was 11,7 °C. 2018 staat met 11,3 graden op de tweede plaats. De jaren 2006, 2007 en 2019 staan met 11,2 graden op een gedeelde derde plaats.
Volgens de onderzoekers is de kans op een hete zomer in 2022 ruim 70%. Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift 'nature'. Eerder voorspelden dezelfde meteorologen al de extreem warme zomer van 2018, 2019 en 2020.
In 1976 was het 17 dagen lang warmer dan 30 graden, met een piek van 35,4 graden. Het ging toen over een hittegolf, nu spreken we van een hittepiek met een uitschieter tot bijna 40 graden. Ook in 1976 werden maatregelen genomen. Sommige fabrieken sloten en water mocht niet zomaar verspild worden.
De warmste zomer is nu 2018. Na een zeer lange en zeer strenge winter (gemiddelde temperatuur -2.3) werd de zomer van 1947 de warmste zomer sinds het begin van de metingen. De zomer is met een gemiddelde temperatuur van 18.7 graden, 46 zomerse en 16 tropische dagen nog steeds de absolute koploper.
In het Latijn heette de dinsdag dies Martis: de dag van Mars, de oorlogsgod. woensdag: genoemd naar Wodan, de Germaanse oppergod. Bij de Romeinen was woensdag de dies Mercurii: de dag van Mercurius, de god van de handel en winst.
Furnace Creek in Death Valley in de Amerikaanse staat Californië is de heetste plek op aarde. Op 10 juli 1913 werd het daar 56,7 graden en dat is officieel de hoogste temperatuur ooit gemeten. Death Valley is een droog woestijngebied waar maximaal 50 millimeter regen per jaar valt.
Onbetwist de heetste plek op onze aardbol is de Dasht-e Lut woestijn in Iran. Hier werd ooit een record temperatuur gemeten van 70,7°C. Leven is er niet, zelfs bacteriën houden het hier voor gezien op deze een na droogste plek op aarde (alleen delen van de Atacama-woestijn in Chili zijn droger).
Het is belangrijk dat die niet te erg stijgt. Vanaf veertig graden wordt het namelijk steeds gevaarlijker. Bij 43 graden ontstaat er flinke schade aan het brein. Lichaamstemperaturen boven de 44 graden overleeft bijna niemand.
In de vorige eeuw stond het landelijke hitterecord bijna 75 jaar op Warnsveld. Op 23 augustus 1944 werd het toen 38,6 graden. In 2019 gingen we op 3 dagen over deze waarde heen en vandaag, 3 jaar later dus, alweer. Uit onderzoek blijkt dat de heetste dag tegenwoordig 4 graden warmer is dan 100 jaar geleden.
De hittegolf van 1975 was vooral recordbrekend vanwege zijn duur: 18 dagen achtereen was het heter dan 25 graden, weet het KNMI, en daarvan was het zes dagen achtereen tropisch heet.
Het middeleeuws klimaatoptimum, ook wel bekend als de middeleeuwse zomer of de middeleeuwse warme periode (MWP), is een periode ten tijde van de hoge middeleeuwen met een significant hogere temperatuur dan de voorafgaande en navolgende perioden. De middeleeuwse warme periode duurde grofweg van 950 tot 1250.
De laatste jaren maken we de ene na de andere warme zomer mee, maar topzomer in ruim honderd jaar is nog steeds die van 1947. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur uit op 18,7 graden tegen 16,6 normaal (gemiddeld over 1971-2000).
Relatief droge lucht en een harde wind hebben ook invloed op de verdamping. Dit alles versterkt elkaar. Want hoeveel het regent hangt weer af van de verdamping. Immers hoe minder vocht in de lucht, hoe minder wolken en hoe minder regen er valt.
April telt gemiddeld vier officiële vorstdagen. Dat zijn dagen waarop de temperatuur 's nachts in De Bilt tot onder het vriespunt daalt. Op de Veluwe en in Twente komen gemiddeld zes vorstdagen voor en elders in het midden, zuiden en oosten 4 à 5. De kustprovincies kunnen rekenen op 0 tot 3 vorstdagen.
Met een gemiddelde temperatuur van 9,3 °C tegen 9,8 °C normaal was april vrij koel. Het koele en ook natte karakter van de maand kwam vooral voor rekening van de eerste tien dagen, de rest van de maand was droog en zonnig bij temperaturen rond of iets boven normaal.
De zomer van 2022 verraste Nederland met hitte, droogte en volop zonneschijn. Met een gemiddelde temperatuur van 18,6 graden in De Bilt waren alleen de topzomers van 2003 en 2018 nog respectievelijk 0,1 en 0,3 graden warmer. Normaal is het ruim een graad kouder met 17,5 graden.
Vandaag 80 jaar geleden werd de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 °C.
Als je puur naar de gemiddelde jaartemperatuur kijkt is Zeeland met gemiddeld 10,5 graden de warmste provincie van Nederland. In grote delen van Zuid-Holland, Noord-Brabant en Limburg ligt de gemiddelde jaar temperatuur op 10,2 graden. In het noorden is het duidelijk kouder dan in het zuiden en zuidwesten.
De winter van 1963 was de koudste van de twintigste eeuw. Op veel plaatsen vroor het bijna drie maanden achtereen elke dag. Over de drie wintermaanden december 1962 en januari en februari 1963 had De Bilt een gemiddelde temperatuur van -3,1 graden (+2,6 graden is normaal).