Je probleemstelling beschrijft het probleem dat onderzocht wordt in het onderzoek. De doelstelling geeft aan waar het onderzoek inzicht in gaat verkrijgen. De hoofdvraag (of onderzoeksvraag) is de vraag met betrekking tot het probleem waarop je scriptie of onderzoek antwoord geeft.
Vaak wordt gezegd dat de probleemstelling hetzelfde is als de onderzoeksvraag. Er is wel degelijk verschil tussen beide. Je probleemstelling gaat echt over het probleem dat onderzocht wordt, terwijl de onderzoeksvraag betrekking heeft op het probleem waar je scriptie antwoord op gaat geven.
Je probleemstelling leidt tot je hoofdvraag. Het verschil is als volgt: Probleemstelling: Hierin beschrijf je het probleem dat je gaat onderzoeken. Hoofdvraag: Hiermee geef je aan op welke exacte vraag in relatie tot het probleem je met jouw onderzoek een antwoord gaat geven.
Wat is een probleemstelling? In de probleemstelling geef je aan welk probleem of vraagstuk moet worden onderzocht. De probleemstelling is een bondige en concrete weergave van je probleem, die je afleidt uit je probleemanalyse. Je probleemstelling wordt vaak opgenomen in de introductie (inleiding) van je scriptie.
Een probleemstelling bevat dan drie onderdelen: waar zit het probleem, wat is het probleem, en waarom is het een probleem. Voorbeeld: “de afdeling klachtafhandeling (waar) slaagt er niet in om binnen een week de klachten af te handelen (wat).
Het onderwerp
Het formuleren van de probleemstelling begint bij het onderwerp van de scriptie. Dat beginpunt vormt de basis van het onderzoek. Als je je onderwerpkeuze goed hebt voorbereid, is je onderwerp relevant en redelijk afgebakend.
De onderzoeksvraag is de vraag waar je onderzoek daadwerkelijk om draait. In je scriptie ga je antwoord geven op deze vraag. Allereerst moet deze 'specifiek' zijn. Dat wil zeggen dat je het algemene probleem dat je in de aanleiding, de probleemstelling en de hoofdvraag hebt besproken, moet specificeren.
Kenmerken van een goede probleemstelling
Eén zin: één korte en duidelijke zin (als deze erg lang wordt dan liever opsplitsen in deelvragen) Specifiek geformuleerd: helder afgebakend (wat wel en wat niet), precies en scherp. Relevant: toegevoegde waarde (voor wetenschap, maatschappij, afstudeerorganisatie)
De hoofdvraag of probleemstelling is een vraag of korte stelling waarin je precies samenvat wat je in je scriptie gaat onderzoeken.
Hoewel je de probleemstelling al hebt afgebakend tot een klein onderwerp, is deze vraag nog steeds te groot om in één keer te kunnen beantwoorden. Je zult de probleemstelling dus moeten opdelen in een aantal kleinere vragen.
Waarom schrijf je een probleemstelling? Je schrijft een probleemstelling om duidelijk te maken wat het doel van je scriptie is. Dit is niet alleen prettig voor iemand die je scriptie leest, maar ook voor jezelf omdat het je helpt je focus te houden op dat wat je probeert op te lossen met je onderzoek.
Een probleemanalyse is niet hetzelfde als een probleemstelling. In je probleemanalyse ga je dieper in op je brede probleem door de context van je vraagstuk te bespreken en probeer je het probleem af te bakenen. Op basis hiervan stel je vervolgens de probleemstelling op.
Het antwoord op je onderzoeksvraag is objectief en meetbaar. Er wordt gevraagd naar feiten en niet naar bijvoorbeeld een (subjectieve) mening, een advies of beleid. Je onderzoeksvraag begint niet met 'waarom'.
Een onderzoeksvraag bestaat uit twee of meer constructen waartussen een verband wordt verondersteld. Dit verband is bepalend voor het soort analyse (kwalitatief of kwantitatief) dat jij gaat uitvoeren. De structuur van je onderzoeksvraag is dus bepalend voor je onderzoeksmethode.
Je bepaalt pas wat je precies wilt gaan onderzoeken als je een onderwerp voor je profielwerkstuk hebt gevonden. Je stelt dan een onderzoeksvraag, ook wel hoofdvraag genoemd, op. Om zo'n hoofdvraag te kunnen stellen moet je goed weten wat je met jouw onderzoek wilt bereiken.
(1) Beschrijvende probleemstelling
Beschrijvende probleemstellingen gaan over aspecten of kenmerken van een onderwerp of over de definiëring van een onderwerp.
Een goede hoofdvraag is onderzoekbaar, haalbaar, origineel, complex, relevant, specifiek en focust zich op één probleem. Het kan lastig zijn om een goede hoofdvraag te formuleren. Hieronder staan een aantal voorbeelden van hoofdvragen om een goed beeld te krijgen van wanneer een hoofdvraag goed is of slecht.
Hierbij kun je de "4W – methode" gebruiken. Die term staat voor: Wie, wat, waar, wanneer, hoe én de gevolgen.
Bij het schrijven van een probleemanalyse maak je twee dingen duidelijk: wat het probleem precies is en waarom het opgelost moet worden. Door hierover na te denken kom je tot een goede probleemstelling. Daarnaast kom je tot een doelstelling. Hierin beschrijf je wat je precies met je onderzoek wilt bereiken.
Een voorbeeld van een onderzoeksvraag met deelvragen zou kunnen zijn: “Hoe kan de communicatie tussen medewerkers en leidinggevenden binnen organisatie X verbeterd worden?” De deelvragen kunnen bijvoorbeeld zijn: Hoe ziet de huidige communicatiestructuur eruit binnen organisatie X?
Wie, wat, waar, wanneer, waarom? Er zijn een aantal vragen die je kunnen helpen bij het maken van de probleemanalyse voor je scriptie, de zogenoemde 6W-vragen (Verhoeven, 2007). Deze vragen zijn een leidraad, niet alle vragen zijn even relevant voor jouw probleem.
Een probleemanalyse bestaat uit het signaleren van een probleem, het opsporen van de oorzaken, het scheiden van de hoofd- en bijzaken en verbanden leggen tussen de verschillende problemen. Een probleemanalyse kijkt dus echt naar het probleem zelf en (nog) niet naar de oplossing ervan.