Executive dysfunction is het onvermogen bepaalde taken uit te voeren. Vooral ingewikkelde taken, die in kleine stapjes moeten worden verdeeld. Zo kan de taak “ruim je kamer op” een onoverkomelijke hobbel worden, want waar begin je?
Een probleem in de executieve functies betekent problemen met organiseren, plannen, aandacht en controle. Executieve functies hebben een regelfunctie in de hersenen van de mens.
Bij het proberen te focussen of concentreren. Mensen met executieve disfunctie kunnen moeite hebben om zich te concentreren op iets dat hun aandacht nodig heeft . Ze kunnen andere beelden, geluiden en dingen die om hen heen gebeuren extreem afleidend vinden tot het punt waarop concentreren onmogelijk is.
Bij mensen met ADD zijn de executieve functies minder ontwikkeld. Er wordt dan gesproken van 'zwakke' executieve functies ('executive dysfunction' in het Engels). Executieve functies (EFs) zijn hersenfuncties die gebruikt worden om gedrag te reguleren en gedachtes uit te voeren.
De regelfuncties van de hersenen, ook wel executieve functies genoemd, zorgen ervoor dat je je eigen gedrag kunt regelen en besturen. Bij kinderen met ADHD lijken drie van deze regelfuncties minder goed te werken: het werkgeheugen, de rem op het eigen gedrag en het schakelen.
Al, 2019). Uit onderzoek van Woo et. Al (2015) blijkt dat met name suiker, kunstmatige kleurstoffen en conserveermiddelen de kans op ADHD vergroten. Ook is het deze onderzoekers opgevallen dat kinderen met ADHD vaak tekorten hebben aan zink, magnesium, ijzer, koper en omega-3 vetten.
Het goede nieuws is dat executieve functies kunnen worden getraind en verbeterd, vooral bij kinderen en jongeren. Activiteiten zoals doelgerichte spelletjes, cognitieve training en specifieke interventies kunnen helpen bij de ontwikkeling van deze functies.
De kern van de zaak: ADHD en problemen met uitvoerende functies zijn nauwe verwanten, geen tweelingen . Hoewel mensen met ADHD een groot percentage vormen van degenen met problemen met uitvoerende functies, zijn het niet dezelfde aandoeningen.
Executieve functies worden soms in twee categorieën opgedeeld: 'koude' vermogens die over denken gaan (zoals plannen en organiseren, werkgeheugen, taakgedrag, taakinitiatie) en 'warme' vermogens die over gedrag en emotie gaan (denk aan inhibitie, emotieregulatie, gedragsevaluatie, flexibiliteit).
Een traumatische ervaring, vooral als deze langdurig is, kan de uitvoerende functies verstoren .
Uitvoerende disfunctie kan ook later in het leven ontstaan door verwondingen of aandoeningen die de prefrontale cortex in de hersenen aantasten , zoals de ziekte van Alzheimer.
Slechte uitvoerende functies (EF) is een genetisch beïnvloede risicofactor in de kindertijd die kwetsbaarheid voor meerdere vormen van psychopathologie kan indexeren. Uitvoerende functies zijn superviserende cognitieve functies die selectief de aandacht controleren en sturen en die fundamentele cognitieve processen reguleren.
Werkgeheugen is het vermogen om gedurende het uitvoeren van een complexe taak informatie op te slaan, terug te halen en weer te gebruiken. Deze executieve functie stelt je in staat om niet alleen te reageren op wat je nu waarneemt, maar die waarneming te combineren met eerdere informatie.
Inhibitie. Dit is het vermogen om je gedrag te remmen. Het zal je niet verbazen dat bij kinderen met ADHD inhibitie slecht ontwikkeld is (Barkley, 2022). Deze “rem” zorgt ervoor dat je gedrag kunt inhouden, onsuccesvol gedrag kunt stoppen en je kunt verzetten tegen afleidende prikkels, zelfs als die leuker zijn.
Respons-inhibitie
Als het kind moeite heeft met nadenken voordat je iets doet, kun je de volgende doen: Zorg dat je kind begrijpt dat er consequenties verbonden zijn aan slechte impulsbeheersing. Bereid je kind (zo mogelijk) voor op situaties door er vooraf over te praten. Oefen respons-inhibitie door rollenspel.
Ik gebruik spiegelspraak ('Ik zie dat je …'). Ik laat kinderen even stoppen en nadenken voor ze iets doen of een antwoord geven. Ik denk luidop mee met de kinderen ('Ik krijg honger, maar ik weet dat …').
Beter bij de Les is een bewezen effectieve individuele training speciaal voor kinderen met zwakke executieve functies, zoals bijvoorbeeld kinderen met ADHD en/of andere leerproblemen. Door het volgen van de Beter bij de Les-methode krijgen kinderen op school meer inzicht in hun leergedrag.
Executieve functies
Het zorgt ervoor dat we gaan plannen, organiseren, onze taken opsplitsen, welke woorden we gaan gebruiken, wanneer we moeten ophouden en hoe we ons in welke situatie gedragen. Door dementie is deze “agent” sterk verzwakt. Complexe taken waarbij veel tussenstappen nodig zijn worden heel moeilijk.
Onderzoek naar hoe de hersenen werken laat zien dat executieve functies vooral te maken hebben met het voorste deel van de hersenen, namelijk de frontale hersenschors of prefrontale cortex.
Kinderen met autisme hebben moeilijkheden in het ontwikkelen van sommige executieve functies. Deze functies hebben invloed op je gedrag, handelen en leren, doordat ze een aansturende en controlerende functie hebben voor je hele doen en laten. Deze aansturing gebeurt grotendeels onbewust.
De acht belangrijkste uitvoerende functies zijn impulsbeheersing, emotionele controle, flexibel denken, werkgeheugen, zelfcontrole, plannen en prioriteiten stellen, taakinitiatie en organisatie .
Executieve functies worden gevormd en ontwikkelen zich door zowel fysieke veranderingen in de hersenen als door levenservaringen. Deze worden door kinderen opgedaan in relatie met anderen, in de groep en in de wereld (maatschappij).
De autometafoor geeft een duidelijke, eenvoudige en positieve taal en beeld aan de 11 belangrijke uitvoerende breinfuncties die zeer belangrijk zijn voor onze dagelijkse taakaanpak, zelfregulering en zelfstandigheid.