Een vulkaan is een opening in het oppervlak van een planeet langs waar gesmolten gesteente in de vorm van as, lava en brokstukken naar buiten komt. Dat uitgestoten materiaal vormt doorgaans een berg rond de opening, vandaar dat vulkanen vroeger 'vuurspuwende bergen' werden genoemd.
Eigenlijk is een vulkaan alleen maar een gat of een scheur in de grond, waar gloeiend vloeibaar gesteente en gas uit komt. Dit vloeibare gesteente heet lava. In de wolken die bij een vulkaanuitbarsting te zien zijn, zitten as en losse stenen die tot heel hoog in de lucht geschoten kunnen worden.
Vulkanische materialen breken uiteindelijk af en verweren om een aantal van de meest vruchtbare gronden op aarde te vormen, waarvan de teelt overvloedig voedsel heeft geproduceerd en beschavingen heeft bevorderd . De interne warmte die gepaard gaat met jonge vulkanische systemen is benut om geothermische energie te produceren.
Vulkanen kunnen zorgen voor energievoorziening, de hitte onder de aardkorst wordt dan omgezet in energie. Grote voordelen van deze manier om energie te winnen zijn de schone manier van werken, en de onuitputtelijkheid van deze energiebronnen.
Asregens zorgen bijvoorbeeld voor een regelmatig herstel van de vruchtbaarheid.Vulkanen zijn daarnaast een natuurlijke bron van warmte en van diverse soorten ertsen en bouwmaterialen. Tenslotte wordt de kennis over vulkanisme gebruikt bij onderzoek naar ingewikkelde geologische processen.
De grond rondom een vulkaan is vaak heel vruchtbaar, want in de as en gestolde lava zitten namelijk stoffen waar planten heel hard van groeien.
Verdere effecten zijn de verslechtering van de waterkwaliteit, minder regenperiodes, schade aan gewassen en de vernietiging van vegetatie . Tijdens vulkaanuitbarstingen en de directe nasleep daarvan is een verhoogde morbiditeit van het ademhalingssysteem waargenomen, evenals mortaliteit onder degenen die door vulkaanuitbarstingen zijn getroffen.
Gebieden met vulkanische grond geven een hoge opbrengst van gewassen.Daarom nemen de mensen die er wonen het gevaar van de vulkaan dan voor lief. Een andere reden waarom er veel mensen rondom vulkanen wonen is omdat de grond rondom een vulkaan erg rijk is aan delfstoffen.
Waar zit het gevaar bij vulkanen? De onvoorspelbaarheid is dus een factor.Anderzijds zijn stromen van hete lava dan wel spectaculair, ze veroorzaken doorgaans weinig doden. Veel gevaarlijker zijn rotsblokken en stenen die door vulkanen worden uitgebraakt en vooral pyroclastische wolken.
Potentieel dodelijke en vernietigende gevaren in de buurt van de vulkaan zijn onder andere pyroclastische dichtheidsstromen/-stromen; lahars; ballistische projectielen; lavastromen; vulkanische aardverschuivingen; aardbevingen en tsunami's . Dicht bij de vulkaan kunnen ook dikke asregens voorkomen.
Vulkanen zijn openingen in de aarde waaruit magma (vloeibaar gesteente uit de binnenkant van de aarde) naar boven kan komen. Als een vulkaan uitbarst, wordt de hete magma uit de krater geduwd. Vanaf dan noem je dit lava.
Afgelopen weekend (zaterdag 16 maart 2024) is er een nieuwe effusieve (rustig vloeiende) uitbarsting op het schiereiland Reykjanes in IJsland begonnen. Lava stroomt uit een scheur van ongeveer 3 kilometer lengte in twee lavatongen.
Temperatuur en viscositeit
Op het moment dat lava aan de oppervlakte komt heeft het normaal gesproken een temperatuur tussen 700 °C en 1200 °C. De viscositeit van lava is 100.000 keer zo groot als die van water. De viscositeit bepaalt hoe de lava stroomt. Lava met een hoge viscositeit is erg stroperig.
Een vulkaan heeft eigenlijk drie 'standen': dood, slapend en actief. Een dode vulkaan zal niet meer uitbarsten. Een slapende vulkaan is soms duizenden jaren niet meer uitgebarsten, maar kan altijd weer 'wakker worden'.
Eén onderzoek schat dat er wereldwijd gemiddeld $ 1 miljard aan materiële schade is door vulkaanuitbarstingen. Net als bij slachtoffers veroorzaken enkele uitbarstingen enorme schade, terwijl de meeste veel minder destructief zijn. De uitbarsting van Mount St. Helens in 1980 veroorzaakte meer dan $ 1 miljard aan schade, voornamelijk aan de houtindustrie.
Deze video van @GeographyHawks toont zowel de voordelen ( vruchtbare grond, geothermische energie en toerisme ) van vulkanen, als de nadelen (aardverschuivingen, bosbranden en de dood van vulkanen).
Vulkanische gassen die de grootste potentiële gevaren vormen, zijn zwaveldioxide, koolstofdioxide en waterstoffluoride. Lokaal kan zwaveldioxidegas leiden tot zure regen en luchtvervuiling in de windrichting van een vulkaan . Deze gassen kunnen afkomstig zijn van lavastromen en van een vulkaan die heftig uitbarst.
Met de geothermische energie uit een vulkaan kunnen in omringende gemeenschappen allerlei technologische voorzieningen worden aangedreven. De bodem rond actieve vulkanen is vaak verrijkt met afzettingen vol mineralen en is uitstekend geschikt voor de landbouw.
Vulkanische afzettingen zijn verrijkt met elementen zoals magnesium en kalium . Wanneer vulkanisch gesteente en as verweren, komen deze elementen vrij, wat extreem vruchtbare grond oplevert. Dunne lagen as kunnen dienen als natuurlijke meststoffen, wat zorgt voor een hogere oogst in de jaren na een uitbarsting.
Obsidiaan- Deze glimmende zwarte steen is vulkanisch glas of obsidiaan. Het ontstaat als lava heel snel stolt.Net als glas heeft obsidiaan hele scherpe breukvlakken. Dit maakte het gesteente ideaal voor stenen werktuigen.
In Indonesië, het land met het hoogste aantal vulkanen ter wereld, meer dan vierhonderd, zijn er 129 actief. Voorts komen vulkanen voor in de buurt van zogenaamde hotspots, de eilanden van Hawaï en de Canarische Eilanden zijn hier voorbeelden van.
Tefra is de verzamelnaam van al het materiaal dat tijdens een vulkanische uitbarsting uit de lucht naar beneden valt, ongeacht de samenstelling of deeltjesgrootte ervan. De meeste tefra wordt gevormd bij vulkanisme dat explosief verloopt.
Ze reizen allemaal duizenden kilometers door de lucht na een vulkaanuitbarsting . Ze stromen allemaal langzaam langs de zijkanten van vulkanen na een uitbarsting. Het zijn allemaal verschillende vormen die magma aanneemt na een vulkaanuitbarsting.