Kinderen en volwassenen met sociaal-emotionele ontwikkelingsachterstanden hebben moeite met het herkennen, uiten en reguleren van emoties en ondervinden problemen met sociale vaardigheden. Het sociaal-emotionele ontwikkelingsniveau is sterk van invloed op het alledaags functioneren.
Emotionele problemen omvatten een hele reeks klachten. Het kan gaan om bijvoorbeeld onzekerheid, een gevoel perfect te moeten zijn, angsten, verdriet, depressie, eenzaamheid, boosheid, somberheid, suïcidegedachten, pijnklachten, oververmoeidheid, piekeren, verwarring over de eigen identiteit enz.
Kinderen en jongeren krijgen soms te maken met ingrijpende veranderingen, trauma's of moeilijke (thuis)situaties. Als ze daar problemen van ondervinden, of als dit invloed heeft op hun gedrag, spreken we van sociaal- emotionele problemen of gedragsproblemen.
Als mensen te maken krijgen met ingrijpende ervaringen of veranderingen zoals angsten, trauma's, vervelende thuissituatie, dan kan dat een negatief effect hebben op iemand en de omgeving. Deze problematiek uit zich in gedrag zoals boosheid, angst of frustratie.
Ontdekken sociaal-emotionele problemen
Afwijkingen kunnen mogelijk al vroeg door de ouders ontdekt worden doordat zij hun eigen baby vergelijken met andere baby's van dezelfde leeftijd. Vervolgens signaleren zij bijvoorbeeld dat hun kind nooit oogcontact maakt, of nog nooit gelachen heeft.
Kinderen met een ontwikkelingsachterstand ontwikkelen zich (veel) langzamer dan hun leeftijdsgenoten. Ze gaan bijvoorbeeld later rollen, zitten, staan, lopen of praten. Vaak zijn er vanaf de geboorte al (lichamelijke) klachten. Soms wordt een ontwikkelingsachterstand pas later duidelijk.
Kenmerken emotioneel onvolwassen gedrag
Je toont je niet graag kwetsbaar en schaamte wil je vermijden. Je ergert je continu aan anderen. Weigeren te bekennen dat je zelf ook iets fout hebt gedaan. Niet openstaan voor het leren van nieuwe dingen.
Niet lekker in je vel zitten, hooggevoeligheid, zwaarmoedige gevoelens, opspelende emoties en moeilijk om kunnen gaan met emoties als boosheid en verdriet; zijn klachten waar je meestal voor naar de huisarts, coach of psycholoog gaat.
Alexithymie (uitgesproken als: /ˌalɛksiti'mi/, uit het Griekse ἀ-, λέξις en θυμός, letterlijk zonder woorden voor emoties) is een persoonlijkheidstrek gekenmerkt door moeilijkheden in het beschrijven en onderscheiden van gevoelens, een beperkt fantasieleven en een denken dat voornamelijk gericht is op de buitenwereld ...
We horen vaak dat mensen last hebben van stressklachten zoals hoofdpijn, spanningen, huilbuien en nare herinneringen. Dit kost veel energie. Door deze klachten ben je moe of prikkelbaar en kun je je misschien slecht concentreren.
Adem bewust en goed in en uit. Je erkent je emoties, staat er even bij stil en geeft ze 'meer lucht'. Ze worden dan minder heftig en zijn beter 'in de hand' te houden. 'Even diep zuchten' is dus nog niet zo gek om je emoties te reguleren.
Vervlakte emoties
Je hebt dan minder of geen gevoelens meer. Je wordt bijvoorbeeld nooit meer verdrietig, bang of boos. Het kan zijn dat je niet meer lacht als iemand een goede grap of leuk nieuws vertelt. Het is ook mogelijk dat je emoties er wel zijn, maar je ze niet meer kunt laten zien.
Met vervlakking van de emoties, van het affect wordt bedoeld dat men het gevoel heeft niets belangrijks, niets van betekenis te ervaren. Ook al gebeuren er belangrijke dingen in je leven, het lijkt net of ze zomaar aan je voorbijgaan en je niet beroeren.
Slachtoffers van emotionele verwaarlozing en mishandeling hebben meer moeite om veilige, gezonde en liefhebbende relaties met anderen aan te gaan en kampen met een negatiever zelfbeeld. Ze zijn extra gevoelig voor sociale dreiging, uitsluiting en afwijzing.
Ervaar je weinig tot geen gevoelens en/of emoties, dan is er in de meeste gevallen sprake van onderdrukking ervan. Dat kan al vanaf heel jong zijn, en is doorgaans totaal onbewust. Vrouwen hebben vaker een probleem met het toelaten van boosheid, mannen met het toelaten van verdriet.
De kleinste taken zijn al te veel gevraagd en dat kan zorgen voor gevoelens van falen. Als je een burn-out hebt, dan heb je vaak ook veel klachten die voorkomen bij een depressie. Zo voel je je vaak somber, lusteloos en heb je last van schuldgevoelens. De ziektebeelden zijn moeilijk van elkaar te onderscheiden.
“Mensen die emotioneel uitgeput zijn, durven al eens extreme uitspraken te doen. Ze flappen dingen eruit zonder daar op het moment zelf over na te denken. Maar achteraf gaan de hersenen in overdrive en piekeren ze zich suf over wat ze gezegd hebben.
Bij behandeling van emotionele instabiliteit is het voornamelijk belangrijk dat de oorzaak wordt weggenomen. Is de oorzaak stress, dan is het belangrijk om erachter te komen wat er stress in je leven veroorzaakt. Dit kan met de hulp van een psycholoog.
Emotionele volwassenheid verwijst naar ons vermogen om met ons eigen gedrag en emoties op een effectieve manier om te gaan. Het geeft je de mogelijkheid om te begrijpen: Hoe wij als mens functioneren. Wat voor gedrag er van ons wordt verwacht.
Als iemand emotioneel niet beschikbaar is, dan staat die persoon niet volledig open voor het delen en ontvangen van gevoelens. Ze kunnen ontwijkend, onbetrouwbaar en moeilijk te lezen zijn. Kort gezegd: ze zijn bang voor intimiteit. Emotionele onbeschikbaarheid weerspiegelt vaak een gebrek aan emotionele diepgang.
Als je emotioneel gezond bent, betekent het niet dat je niet te maken krijgt met tegenslagen of moeilijkheden. Het gaat meer om de houding, gedrag en het gevoel waarmee je handelt. Net zoals je goed voor je lichaam zorgt, is het ook belangrijk dat je je emotionele gesteldheid de nodige aandacht geeft en onderhoudt.
Een ontwikkelingsachterstand (of stoornis) kan ontstaan door genetische afwijkingen of kunnen ontstaan voor, tijdens of na de zwangerschap. Enkele oorzaken kunnen zijn: Alcohol gebruik tijdens de zwangerschap. Medicatie gebruik tijdens de zwangerschap.
Soms kan een kind al haar/zijn energie richten op het ontwikkelen van een bepaalde vaardigheid, zoals lopen of praten, wat dan even ten koste gaat van de ontwikkeling op een ander gebied. Een achterstand kan dan later weer worden ingehaald.
Een normale motorische ontwikkeling kenmerkt zich door veel variatie, complexiteit en door een toenemend aanpassingsvermogen. Een afwijkende motorische ontwikkeling kenmerkt zich, vooral op jonge leeftijd, door het ontbreken van variatie13,14. In bijlage 1 staat een nadere toelichting op de NGST.