Een belangrijk nadeel van de ligboxenstal blijft dat het staan en liggen voor koeien niet helemaal natuurlijk verloopt. Met meer ruimte voor de koeien is daar nog wel wat te verbeteren maar voor echt natuurlijk gedrag is een vrijloopstal nodig.”
Een ligbox is een langwerpige ruimte van meestal 1,10 m breed en 2,40 m lang met een hek in diverse vormen rondom. Deze vormen hebben als voordeel dat de koe zo min mogelijk hinder van het hek ondervindt tijdens het rusten, maar ook tijdens het gaan liggen en het opstaan.
Een ligboxenstal ook wel loopstal genoemd, is een type stal voor rundvee. In een ligboxenstal lopen de koeien los op betonnen roosters, waardoor de mest en urine door sleuven of gaten in het beton in een put valt, de mestput. Soms is er ook een dichte vloer, met een mestschuif, die de mest naar een put schuift.
Ligboxen zijn een soort rustplaatsen die speciaal zijn ontworpen voor koeien in de melkveehouderij. Ligboxen hebben opstaande randen aan de zijkanten en een lage voorkant om te voorkomen dat de koeien eruit stappen of rollen tijdens het liggen.
De breedte van het platform met een dubbele rij koeien komt dan op 5 meter. De breedte van de ligbox (hart op hart) is 0,8 x SH. Dit komt neer op minimaal 115 cm, maar bij voorkeur 118 tot 120 cm. Hoogdrachtige, droge koeien hebben extra ruimte nodig, een breedte van 130 cm is gewenst.
Het bouwen van een nieuwe ligboxenstal vergt een grote investering. De kale bouwkosten anno 2019 liggen globaal tussen de € 3.500 en € 8.000 per plaats. Daar komen echter nog veel kosten bij, van de voorbereiding tot de afwerking en de inventaris.
Melkkoeien hebben namelijk zo'n 20 kg droge stof per dag nodig terwijl droge koeien maar 12 kg droge stof per dag kunnen opnemen. Het voer van de droogstaande koeien moet veel volume bevatten en structuurrijk zijn. Structuurrijk voer kan bereikt worden door stro of hooi aan het rantsoen toe te voegen.
De stal moet een oppervlakte hebben van het aantal dieren maal 10 vierkante meter. De stal bestaat uit één grote ruimte zonder ligboxen, waar de koeien ongehinderd vrij kunnen lopen, vandaar de naam vrijloopstal.
Een vrijloopstal is een stal zonder ligboxen. Lig- en loopgedeelte is gecombineerd. Het is vergelijkbaar met een potstal met stro. Echter de uitvoering hoeft niet per sé een pot te zijn.
Acht vierkante meter per koe
De norm voor stro- oppervlakte per koe is minimaal 8 vierkante meter, dit is inclusief het kalf tot 2 maanden. Koe en kalf blijven schoon met 4 à 5 kilo stro per 8 vierkante meter per dag. Minder oppervlakte per dier betekent meer stro per vierkante meter.
Koeien kunnen tegen de kou
Koeien gaan bijna altijd naar buiten, ze kunnen namelijk goed tegen regen en kou. Op een biologische boerderij willen we koeien zo lang mogelijk in de wei laten lopen. Net zoals we op het kinderdagverblijf de kinderen zo vaak mogelijk buiten willen laten spelen.
Koeien sluiten vriendschappen voor het leven. Vooral de moeder-kindband is sterk, maar koeien hebben ook maatjes met wie ze graag samen grazen of rusten. Vriendinnen van dezelfde status likken elkaar op plaatsen waar ze zelf niet bij kunnen.Bij dreigende conflicten kan het elkaar likken ook kalmerend werken.
Gezegd wordt dat teveel koeien zorgen voor teveel mest in de weide. En dat is wettelijk niet toegestaan. Toch kun je best twee of meer koeien houden; in dat geval moet je er voor zorgen dat er dan bijvoorbeeld minder geiten en schapen rondlopen.
Een nadeel van een potstal is dat met dit systeem er een grote hoeveelheid stalmateriaal ophoopt. Het stalmateriaal wordt erg compact en kan het een flinke klus zijn om dit (handmatig) te verwijderen. Verschillende materialen zijn geschikt voor een potstal: Vlas.
In de handboeken staat dat het gewicht van de gemiddelde melkkoe 650 kilogram is. Het gemeten gemiddeld gewicht van de 127 melkgevende koeien op deze twee bedrijven kwam uit op 656 kilo. De variatie is echter groot: het gewicht van 95 procent van de koeien varieert tussen 470 kilo en 826 kilo (zie figuur 2).
De koeien staan op stro en laten daarin hun mest vallen. Op de laag van stro en mest wordt regelmatig nieuw stro geworpen. In de periode dat de koeien op stal staan is dat dagelijks 8 tot 10 kilo stro per koe. Zo blijven de koeien schoon en hebben ze steeds een warm en comfortabel ligbed.
Een koe poept ongeveer 18 keer per dag en plast een keer of 10. Per jaar levert dat ongeveer 25 m3 mest op per koe per jaar. Deze mest wordt verspreid over het land om de bodem en gewassen van nieuwe voedingsstoffen te voorzien. Een koe kan wel 100 liter water per dag kan drinken.
Een koe produceert ruim 26 kuub mest per jaar. Gemiddeld produceert één koe dus ongeveer 39 kilo fosfaat per jaar. Tot 20 kilo fosfaatoverschot per hectare mag een uitbreiding 100 procent worden verwerkt.
Van een gemiddeld groot runderras hou je drie dieren per hectare. De persoonlijke ruimte per dier is ongeveer 360 m², maar dan moet je zeker ruwvoer bijvoederen.
Als norm geldt, dat een boer omgerekend 2,5 volwassen melkkoeien per ha cultuurgrond mag houden.
De streefduur is 42 dagen (6 weken), maar een koe moet minimaal 35 dagen droog staan voor goed herstel van het uierweefsel en een goede opstart van de melkproductie na het afkalven. Momenteel zien we de nodige bedrijven die persistente koeien langer doormelken waardoor ze korter dan 35 dagen droog staan.
Als vuistregel kan men stellen dat een melkkoe een watervolume van 4 keer haar melkproductie per dag drinkt met een minimum van 40 liter per dag.
'Sloop stal kost 30 tot 45 euro per vierkante meter'
Een basisstal op maat kost al gauw 4400 euro dat kan oplopen tot maar liefst 10.000 euro voor een luxe paardenstal. Ben je van plan om echter meer paarden op stal te zetten? Dan kun je al snel een ruime rekening van 8.000 tot 50.000 euro verwachten – dat zelfs kan oplopen tot 100.000 euro.
Het bouwen van een nieuwe stal voor melkvee kost in offertes nu circa € 470 per vierkante meter. Twee jaar geleden was dat nog ongeveer € 300 per vierkante meter. De kosten per koe bij nieuwbouw zijn daarmee toegenomen van € 3.900 naar € 6.110.