Democratie (van het Grieks δῆμος/dèmos, "volk" en κρατειν/kratein, "heersen", dus letterlijk "volksheerschappij") is een bestuursvorm waarin de wil van het volk de bron is van legitieme machtsuitoefening.
democratieën (meerv.) Regeringsvorm waarbij het volk zichzelf regeert. Dit kan direct of indirect via vertegenwoordigers. Een regering van, voor en door het volk.
De politieke vrijheid staat of valt in dat geval met de mate waarin burgers middels democratie over hun eigen normen kunnen beslissen. Deze opvatting van politieke vrijheid zal vooral de nadruk leggen op de participatierechten onder de grondrechten: het actieve en met name ook passieve kiesrecht en het petitierecht.
In het algemeen is een autocratie het tegengestelde van een democratie. Hier worden de machthebbers -in theorie- gecontroleerd door de volksvertegenwoordiging.
De politiek in Nederland vindt plaats binnen een parlementaire democratie, een constitutionele monarchie en een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Nederland is een consensusdemocratie, waar de politieke instituties gericht zijn op een brede consensus tussen politieke actoren.
In een democratie is de voltallige bevolking soeverein en is alle autoriteit gebaseerd op de (minstens theoretische) instemming van het volk. Deze bestuursvorm is gebaseerd op het menselijke gelijkheidsideaal.
De hoogste macht ligt hierdoor bij één of meer personen, die de macht via het volk (democratie), het parlement of via een staatsgreep of als buitenlandse bezettende macht in handen gekregen hebben. Een republiek kan volgens Montesquieu zowel een democratie als een aristocratie zijn.
Een rechtsstaat is een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burger heel belangrijk zijn. Bovendien geniet de burger bescherming van zijn rechten en vrijheden, tegen medeburgers én tegen de overheid.
Er zijn een aantal criteria waarop regeringsvormen kunnen worden ingedeeld: democratisch gehalte, gaande van democratisch tot niet-democratisch (autoritarisme, dictatuur, militair regime, kolonialisme) wijze waarop het staatshoofd wordt bepaald (republiek, monarchie, theocratie)
De klassieke rechten kunnen nader worden onderverdeeld in integriteitsrechten (bescherming van lichaam en geest van de persoon), vrijheidsrechten (vrijheid van meningsuiting en vereniging), participatierechten (deelname aan bestuur), rechten van gevangenen, rechten voor bescherming van bepaalde groepen (vrouwen, ...
δῆμος(dêmos), het Griekse woord voor 'volk' Democratische Oppositie van Slovenië (afgekort als DEMOS), een coalitie van verschillende Sloveens politieke partijen. Demos (album), een album van Matt Skiba.
Wat is een democratische rechtsstaat? De Nederlandse staat is democratisch, omdat de burgers kiezen wie het land regeert. En de Nederlandse staat is een rechtsstaat, omdat iedereen zich aan het Nederlandse recht moet houden: burgers, organisaties en overheid.
Een dictatuur is een regeringsvorm waarin alle macht in handen is van één persoon of van één groep mensen. In verreweg de meeste gevallen komt een dictatuur tot stand na gebruik van geweld of dreiging met geweld. Een dictatuur is het tegenovergestelde van democratie. zowel voor de bevolking als voor de dictator zelf.
Chr. onder direct democratisch bestuur. Deze Atheense democratie geldt nu als de oudste democratie ter wereld. Belangrijke politieke beslissingen in de stad werden genomen door een Volksvergadering (Ekklèsia), samengesteld uit de mannelijke burgers van achttien jaar en ouder.
Monarchie, aristocratie, oligarchie, tirannie en democratie; een hele mond vol. Allerlei bestuursvormen die in de geschiedenis veelvuldig zijn voorgekomen. Wat kenmerkt nu elke bestuursvorm? Wat zijn de verschillen?
De Koning stelt ministerieele departementen in. Hij benoemt Ministers en ontslaat hen naar welgevallen. Hij kan Ministers benoemen, die niet belast zijn met de leiding van een ministerieel departement. De Ministers zorgen voor de uitvoering der Grondwet en der andere wetten, voor zooverre die van de Kroon afhangt.
De regering in Nederland is belast met het bestuur ofwel de uitvoerende macht. De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers, zo bepaalt art. 42 lid 1 Grondwet. Een vergadering van de voltallige regering (onder leiding van de Koning), ook wel kabinetsraad genoemd, vindt zelden plaats.
Een geenpartijendemocratie of partijloze democratie is een vorm van representatieve democratie waar volksvertegenwoordigers en gezagsdragers op eigen titel, dat wil zeggen niet als lid van een politieke partij, deel uitmaken van het politieke proces.
Voor een goed werkende parlementaire democratie is het van belang dat de burgers grondrechten hebben. Vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vereniging, persvrijheid en onafhankelijke rechtspraak werden al door Alexis de Tocqueville gezien als middelen om al te grote staatsmacht te voorkomen.
Een representatieve, indirecte of vertegenwoordigende democratie is een regeringsvorm waarbij de bevolking een aantal vertegenwoordigers kiest die het bestuur uitvoeren. De representatieve democratie is hierdoor onderscheiden van de directe, waarin leden van de bevolking zelf politieke besluiten nemen.