Laaggeletterden zijn over het algemeen slechter af wat hun gezondheid betreft: zij hebben o.a. een slechtere fysieke en mentale gezondheid, een grotere kans om eerder te sterven, zijn minder goed in staat tot zelfmanagement en hebben een minder gezonde leefstijl.
Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden die mensen nodig hebben om beslissingen te kunnen nemen ten aanzien van gezondheid en ziekte. Van burgers wordt steeds meer verwacht dat zij zelf een actieve rol op zich nemen in hun gezondheid en het omgaan met ziekte.
Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden van mensen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het nemen van gezondheidsgerelateerde beslissingen.
Oorzaken van laaggeletterdheid
Sommige mensen hebben door ziekte, spijbelen, een lichamelijke handicap of een reizend bestaan onderwijs gemist. En daarnaast zijn er ook mensen die zijn opgegroeid in een taalarme omgeving of mensen die te maken hebben gehad met een problematische thuissituatie.
Je bent als volwassene laaggeletterd, als je moeite hebt met lezen, schrijven en/of rekenen. Vaak heb je dan ook beperkte digitale vaardigheden. Dan vind je bijvoorbeeld omgaan met een computer of een smartphone lastig. Niet goed kunnen lezen, schrijven en/of rekenen heeft gevolgen.
Een kleine afwijking in het natuurlijk taalsysteem in de linkerhersenhelft maakt het moeilijker voor dyslectici om gelezen en gesproken taal te matchen. Dyslexie kan erfelijk zijn: 60% van de dyslectische kinderen heeft een ouder die ook dyslectisch is. Het kan de kans op laaggeletterdheid vergroten.
In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is 18% van alle mensen in Nederland. Dus ongeveer 1 op de 6 mensen! Je bent als volwassene laaggeletterd, als je moeite hebt met lezen, schrijven en/of rekenen.
Daarnaast hebben mensen met lage gezondheidsvaardigheden minder goede toegang tot het zorgsysteem: ze komen later in de zwangerschap onder controle, kanker wordt later ontdekt, en ze worden minder vaak adequaat behandeld voor diabetes.
Laaggeletterde mensen hebben onder meer moeite met het begrijpen van schriftelijke informatie, het invullen van formulieren en het voorlezen aan kinderen. Ze beheersen het Nederlands niet op het eindniveau vmbo of niveau mbo-2/3. Vaak blijven ook de rekenvaardigheden achter. Laaggeletterdheid heeft flinke gevolgen.
Iemand is laaggeletterd als hij geen of onvoldoende gebruik kan maken van het geschreven of gedrukte woord. Dat betreft de techniek van lezen en spellen maar ook begrijpend lezen en begrijpelijk schrijven. Dyslexie is een specifieke leerstoornis in alleen technisch lezen en spellen.
Dat komt allereerst door de gemiste inkomstenbelasting. Laaggeletterden hebben vaker een minder goed betaalde baan en zijn vaker langdurig werkloos. Ook gaat laaggeletterdheid hand in hand met hogere ziektekosten door stress of bijvoorbeeld bedrijfsongevallen, omdat ze de veiligheidsinstructies niet goed kunnen lezen.
Zelfmanagement wordt gedefinieerd als acties en vaardigheden gericht op: Het zelf omgaan met de aandoening, symptomen en psychosociale gevolgen van de aandoening. Het zelf omgaan met factoren die de symptomen kunnen verergeren (risicofactoren). Het zelf werken aan leefstijlveranderingen.
Met de terugvraagmethode (ook wel terugvertelmethode) kun je als zorgprofessional nagaan of jouw boodschap goed is overgekomen. Je doet dit door de patiënt te vragen om in eigen woorden te vertellen wat jullie zojuist hebben besproken. Hierna kun je, indien nodig, bijstellen of aanvullen.
Mensen die minder gezondheidsvaardig zijn. Anderhalf miljoen mensen in Nederland zijn laaggeletterd. Zij kunnen niet goed lezen en schrijven en hebben daardoor vaak ook 'minder goede gezondheidsvaardigheden'. Dit betekent dat ze moeite hebben informatie over hun ziekte te begrijpen en hun weg te vinden in de zorg.
Preventie en zorg op maat zouden gunstiger gezondheidsuitkomsten voor de individuele burger en patiënt, betere ervaringen met de kwaliteit van zorg, en ook nog lagere zorgkosten kunnen opleveren.
Laaggeletterden op de arbeidsmarkt
Er zijn circa 740.000 laaggeletterde werknemers in Nederland. Per sector van de arbeidsmarkt is een schatting gemaakt van het aantal laaggeletterden.
Het percentage Nederlandse jongeren dat risico loopt om laaggeletterd te worden, blijft fors toenemen. Van 17,9 procent in 2015 naar 24 procent in 2018. Daarnaast geeft 60 procent van de leerlingen aan alleen te lezen als het moet, bijvoorbeeld voor het opzoeken van informatie voor schoolopdrachten.
Analfabetisme of ongeletterdheid slaat op mensen die de vaardigheid in lezen, spellen en schrijven niet of niet in voldoende mate beheersen. Dergelijke mensen heten analfabeten of ongeletterden.
Het verschil tussen een analfabeet en een laaggeletterde is dat een laaggeletterde wel kan lezen en schrijven, maar dit niet goed genoeg kan om volwaardig te functioneren in de samenleving. Een analfabeet kan helemaal niet lezen en schrijven. Laaggeletterdheid is in Nederland een groot probleem.
De subsidie Tel mee met Taal 2021-2024 is bedoeld voor het verbeteren van basisvaardigheden (taal-, reken- en digitale vaardigheden) bij volwassenen, en hiermee het voorkomen van achterstanden bij kinderen. U kon deze subsidie voor het jaar 2022 aanvragen vanaf 1 januari tot en met 28 februari 2022.