PACSLAC-D is een observatielijst waarmee je pijn kunt herkennen en inschatten bij mensen met een verstandelijke beperking en dementie. Nederlandse zorgmedewerkers uit de verpleging en verzorging kozen de oorspronkelijke, Canadese PACSLAC-lijst als handigste pijnobservatielijst.
De Pain Assessment Checklist for Seniors with Severe Dementia (PACSLAC-D) bestaat uit 24 items. De items zijn geclusterd in drie categorieën: gelaat, verzet/afweer en sociaal/emotioneel. Als een item aanwezig is tijdens de observatie, dan wordt deze gescoord.
REPOS is een pijnobservatielijst die in eerste instantie ontwikkeld is voor ouderen met dementie. De lijst is in 2021 gevalideerd voor volwassenen met een verstandelijke beperking. REPOS werkt met een instructiekaart waarop 10 gedragingen staan omschreven die als typerend worden gezien voor pijn.
Een veelgebruikt en betrouwbaar middel om de pijn te meten bij volwassenen is de Visual Analoge Scale (VAS) en de Numeric Rating Scale (NRS).
Nachtrust mensen met dementie verbeteren
Ze functioneren minder goed en het kan zorgen voor eiwitopstapeling en daardoor verdere achteruitgang. Mensen met dementie worden overdag vaak minder actief en vallen dan soms zelfs in slaap. Door die 'middagdutjes' zijn ze 's avonds niet moe genoeg om goed te kunnen slapen.
Bij vasculaire dementie kan wél veel pijn worden beleefd. Dat komt, bij deze vorm van dementie kunnen de hersenen pijnprikkels niet meer op de juiste manier verwerken. Gevolg: er kunnen meer pijnprikkels ontstaan, spontaan vanuit het zenuwstelsel, terwijl het lichaam daar geen aanleiding toe geeft, weet Erik Scherder.
Signalen van pijn zijn meestal zichtbaar in gezichtsuitdrukking, gedrag en stemming van je naaste. Deze zeggen misschien wel net zoveel als woorden. Een lijst die je kunt gebruiken om pijn te herkennen is de Pain Assessment in Impaired Cognition (PAIC 15). Deze wordt veel gebruikt in de zorg.
PAIC 15 helpt de zorgverlener bij het herkennen van vijftien signalen van pijn, verdeeld over drie categorieën: gezichtsuitdrukkingen, lichaamsbewegingen en stemgeluiden. Bij elk pijnsignaal staat een korte omschrijving.
Vasculaire dementie
De ziekte wordt veroorzaakt door een storing van de doorbloeding van de hersenen. In de bloedvaten in de hersenen treedt aderverkalking op, waardoor er bloedingen of infarcten ontstaan. Het achterliggende hersenweefsel krijgt hierdoor geen bloed meer en sterft af.
Als paracetamol niet helpt, kunt u een NSAID proberen: bijvoorbeeld ibuprofen, naproxen of diclofenac. Deze pijnstillers werken goed maar kunnen ernstige bijwerkingen geven. Gebruik ze zo kort mogelijk. En altijd maar 1 soort tegelijk.
Af en toe iets vergeten of dementie hebben is niet hetzelfde. Vergeetachtigheid is onschuldig en vaak tijdelijk. Bij alzheimer en andere vormen van dementie is de vergeetachtigheid veel ernstiger. De huisarts kan de diagnose dementie stellen.
Het verloop van Lewy body dementie is minder duidelijk te schetsen. De ziekte is nog niet zo lang bekend, en de ziekteverschijnselen lijken gedeeltelijk op die van alzheimer en de ziekte van Parkinson. De achteruitgang bij Lewy body dementie gaat meestal sneller dan bij alzheimer.
Het verloop van vasculaire dementie is grillig en onvoorspelbaar. De ziekte begint vaak plotseling. Iemand met vasculaire dementie kan geleidelijk achteruitgaan, maar het kan ook plotseling slechter gaan.
In het algemeen is de pijnstiller paracetamol bij acute en chronische pijn de eerste stap. Paracetamol is een zeer effectieve pijnstiller die bij normaal gebruik nauwelijks bijwerkingen geeft. Paracetamol bestrijdt pijn en werkt koortsverlagend.
De fysiotherapeut helpt u om rustig in beweging te komen én te blijven. In veel gevallen zal de arts ook een pijnstiller voorschrijven. Omdat paracetamol vaak goed werkt, is dat de eerste keus. Vermindert paracetamol de pijn onvoldoende, dan krijgt u een sterkere pijnstiller.
Angst en pijn: beide zijn waarschuwingssystemen
Angst en pijn zijn allebei waarschuwingssystemen van ons lichaam. Deze onbewuste systemen proberen ons de hele dag te waarschuwen voor bepaalde zaken. De systemen hebben het echter niet altijd bij het juiste eind en zijn vaak juist té beschermend.
Indeling fases van dementie
Een andere veel gebruikte indeling is de omschrijving van de vier fases van ik-beleving bij dementie; de bedreigde ik of cognitieve fase; de verdwaalde ik of emotionele fase; de verborgen ik of psychomotore fase; de verzonken ik of zintuiglijke ervaring.
Vasculaire dementie is een van de meest voorkomende soorten dementie. Problemen in de doorbloeding van de hersenen veroorzaken deze ziekte. Bij één op de zes mensen met dementie is vaatschade de hoofdoorzaak. Dan spreken we van vasculaire dementie.
De afwezigheid van een vasculaire afwijking op de CT- of MRI-scan is een uitsluitingscriterium. Verder wordt als voorwaarde gesteld dat een causale relatie tussen de cerebrovasculaire aandoening en de dementie aannemelijk moet zijn. Het laatstgenoemde hoofdpunt is nieuw in de historie van de VD-criteria.
Stress en dementie
Stress verhoogt de productie van stresshormonen, beschadigt de hippocampus, beïnvloedt leer- en geheugenprocessen en verlaagt de afweer. Al deze factoren zijn al eens in verband gebracht met dementie. Stresshormonen kunnen nog jaren na traumatische ervaringen in het bloed worden gevonden.
Personen met een beginnende dementie ervaren de realiteit nog zoals zij is. Ze ervaren daardoor ook hun eigen tekortkomingen. Elke probleemsituatie wordt een confrontatie met zichzelf, want het herinnert hen eraan dat er iets aan de hand is. Dit besef is heel stresserend en wekt veel onrust en angst op.