Echt luisteren, aandacht geven is hard werken. Het vraagt bewuste, opzettelijke inspanning om de ander in zijn of haar woorden en lichaamstaal te volgen. Het kost moeite om de boodschap van de ander op u in te laten werken.
Men noemt dan ook krant lezen, televisie kijken, radio luisteren enzovoort passieve communicatie. Daarentegen is actieve communicatie een gebeuren waarbij de 'zender' en de 'ontvanger' constant de rollen wisselen, zoals bij een discussie, een ruzie of een spel.
Actief luisteren wil zeggen: Dat je hoort en ziet wat de ander zegt. Dat je die boodschap verwerkt. Je laat – verbaal en non-verbaal – blijken dat je de ander begrijpt.
Een actieve luisterhouding wil zeggen dat je rechtop zit of staat,schouders gedraaid richting je gesprekspartner, hem of haar aankijkt (niet strak aankijken, want dan gaan mensen zich ongemakkelijk voelen) en een gezichtsuitdrukking hebben die past bij de situatie (bij een triest verhaal kun je niet gaan glimlachen).
Horen en luisteren zijn hetzelfde
Horen is een passief proces. Luisteren is daarentegen een actief proces omdat signalen bewerkt en geïnterpreteerd moeten worden tot een betekenisvol geheel.
Bij passief luisteren hoor je de spreker praten, maar doe je verder niets. Bij actief luisteren gebruik je een patroon waarbij je op een positieve manier betrokken blijft bij je gesprekspartner. Je hoort niet alleen dát er iets gezegd wordt, je probeert ook daadwerkelijk te begrijpen wát er gezegd wordt.
Je wordt positiever beoordeeld en je kunt de ander beter overtuigen, je krijgt gemakkelijker contact. Een open lichaamshouding betekent dat je interesse toont en belangstelling hebt. Bij een open houding heb je geen armen of benen over elkaar. Tijdens een gesprek draai je naar de gesprekspartner toe.
Zorg voor een open houding
Hoe comfortabel het ook is, probeer je armen en benen nooit te kruisen. Met deze gesloten houding scherm je jezelf af voor een open benadering. Het is beter om je armen ontspannen op tafel te leggen en je benen stevig op de grond te plaatsen.
Bijvoorbeeld door te zeggen: “Ik maak even mijn redenering af en hoor daarna graag wat jij er van vindt”. Hiermee sla je twee vliegen in één klap. Je maakt op een vriendelijke manier duidelijk dat je nog niet klaar bent en tegelijkertijd geef je aan dat wat jou betreft de ander direct na jou mag spreken.
Als je actief kunt luisteren heb je een belangrijke luistervaardigheid in huis. Hiermee kun je de relatie met de mensen in je omgeving verbeteren doordat ze zich, als je actief luistert, gehoord en gezien voelen. Je laat je gesprekspartner voelen dat je er voor hem bent en vraagt ook wat aandacht voor jezelf.
Verbaal luisteren: vertellen dat je luistert
In je eigen woorden kan je laten merken dat je luistert naar ander. Laat de ander zijn verhaal vertellen. Met korte reacties moedig je de ander aan om door te vertellen: 'hm'; 'o' ;'vertel verder'' ;'en toen'.
Belangrijk is ook om een actieve luisterhouding aan te nemen en de ander aan te moedigen om te praten. Jouw houding vertelt ook veel namelijk. Je kunt de ander door jouw houding aanmoedigen, stimuleren en uitnodigen om te vertellen en het verhaal te doen.
Je kunt mondeling communicatief vaardig zijn; je bent bijvoorbeeld goed in presenteren of in het stellen van de noodzakelijke vragen. Je kunt ook schriftelijk communicatief vaardig zijn; je kunt dan bijvoorbeeld goed je ideeën op papier zetten en maakt weinig tot geen grammaticale- en/of spelfouten.
Kenmerken van een goede communicatie zijn: Je gebruikt heldere taal, afgestemd op de ontvanger (denk bijvoorbeeld aan het gebruik van jargon) Je formuleert in korte zinnen. Je staat niet alleen op 'zenden', maar schakelt over op ontvangen als de ander behoefte heeft om iets te zeggen of te vragen.
Wanneer je proactief bent, kom je in actie, pak je initiatief en verantwoordelijkheid op alle zaken waar je invloed op hebt. Dat impliceert dat je ook die zaken waarop je geen invloed hebt weet te begrenzen en kunt loslaten.
Wat is lichaamstaal? Lichaamstaal (of non-verbale communicatie) is de taal die we spreken met ons lichaam. Mensen communiceren onbewust en bewust via dat wat ze zonder woorden met hun lijf doen. Aan lichaamstaal kun je vaak zien wat mensen voelen of denken zonder dat ze het zeggen.
Waarom werkt de ik boodschap? Met een ik boodschap houd je de mededeling dicht bij jezelf. De ander kan daar niet al te veel tegenin brengen. De ik boodschap brengt beter over wat je wilt bereiken en gaat minder in op de ergernis of belemmering die jij ervaart.
Vermijd vakjargon, organisatie-, verkoop- en stoere taal. Vage omschrijvingen, loze beloftes en uitspraken die vragen oproepen of in een later stadium tot teleurstelling leiden wil je voorkomen. Je doelgroep moet meteen weten wat je bedoelt en wat zij aan jou hebben. Formuleer actief en direct.
Een goede structuur in het gesprek draagt eraan bij dat je boodschap duidelijk overkomt. Tijdens het gesprek geeft een structuur je houvast. Bij de voorbereiding helpt het je om na te gaan of je de belangrijkste dingen die je moet zeggen goed op een rijtje hebt.