Vrijwel direct verandert de dode van kleur. Het bloed trekt weg, de huid wordt vaalbleek en slap. Omdat het hart het bloed niet meer rond pompt, zakt het bloed naar de laagst gelegen lichaamsdelen, de billen en de rug. Op sommige plekken waar het bloed zich verzamelt, ontstaan paarse lijkvlekken (livor mortis).
Pijn is één van de meest voorkomende klachten op een sterfbed, net als de angst voor pijn. Om de lichamelijke pijn te verlichten kan het nodig zijn dat de zieke steeds meer pijnmedicatie nodig heeft. De kans is aanwezig dat dit het levenseinde enkele uren of dagen bespoedigt.
Lijkvocht ontstaat door het vloeibaar worden van een lichaam door ontbinding. Het lichaamsvocht vermengt zich met bloed en bacteriën en is onderhevig aan allerlei chemische processen die in het lichaam plaatsvinden. Dat maakt het dat lijkvocht ook wel eens als giftig wordt beschouwd.
Advies is om de overledene zo min mogelijk (met een zeepproduct) te wassen om de aanwezige beschermende talglaag in stand te houden. Mocht toch worden gewassen, dan zijn voldoende washandjes noodzaak om vooral bevuilde delen van het lichaam van de overledene schoon te wassen.
Het afleggen bestaat uit een aantal stappen. Zoals het wassen en verzorgen van het lichaam, het knippen van de nagels en haren, het aanbrengen van make-up en het aantrekken van de kleding. Met afleggen wordt het lichaam met respect toonbaar gemaakt voor de nabestaanden en de uitvaart.
In sommige verhalen en mythes lijkt het alsof een overleden lichaam, ook wel lijk genoemd, nog kan bewegen. Er zijn wetenschappelijke verklaringen voor de zeldzame gevallen waarin een lijk kan bewegen.Deze bewegingen zijn alleen geen teken van leven.
De mond kan je na overlijden dichtdoen en met een handdoek-rolletje onder de kin dichthouden. Maar de mond is de sterkste spier van je lichaam en als de spierstijfheid afneemt, gaat de mond weer open staan. Overigens moet je als iemand een kunstgebit heeft, dit weer indoen voor het sluiten.
Het is wellicht een vervelend praatje maar direct na het overlijden begint het lichaam met het ontbindingsproces. Die lichaamssappen moeten weg en dat gaat vaak via de mondhoeken. En is iemand door een besmettelijke ziekte gestorven dan is het zoenen op de mond toch ook echt af te raden.
Hoe erg een lijk stinkt, hangt af van verschillende omstandigheden. "In een woning waar iemand is overleden maar waar de boel open heeft gestaan, ruik je de lijkgeur niet heel sterk. Het ligt er natuurlijk ook aan of een lichaam er een paar dagen ligt, of een paar maanden."
Mag je een overleden persoon aanraken? Je mag een overledene gewoon aanraken. Zeker als iemand is die heel dichtbij je staat en net is overleden, kan het juist fijn zijn om hem of haar nog even vast te houden, te strelen of te kussen voordat de onvermijdelijke hectiek op gang komt die een overlijden met zich meebrengt.
Rigor mortis (lijkstijfheid)
Door chemische processen worden de na overlijden verslapte spieren stijf. Rigor mortis treedt als eerste op in de extremiteiten zoals de armen, de benen en het hoofd. Ook vormt zich kippenvel doordat rigor mortis optreedt in de in de huid gelegen spiertjes.
In de 40 dagen periode neemt de ziel afscheid van de aarde en verlaat uiteindelijk deze wereld, in sommige geloofstradities wordt dit ook wel de hemelvaart genoemd. Gedurende deze periode moeten de ontslapenen of overledenen gaan beseffen dat ze moeten doorstromen naar hun nieuwe bestaan en herenigd worden met God.
Eerst vallen bijvoorbeeld de longen uit (ARDS) , gevolgd door lever, darmen, nieren en/of andere functies, zoals de bloedstolling. De oorzaak is een verminderde doorbloeding van de organen waardoor deze minder goed gaan functioneren.
Tijdens de stokkende ademhaling kan er sprake zijn van een reutelend geluid. Dit geluid wordt veroorzaakt doordat de normale hoest- en slikprikkels verdwijnen en slijm zich ophoopt in de keelholte of de luchtpijp. U kunt dan denken dat uw naaste ernstig benauwd is of zelfs stikt maar hier is geen sprake van.
Wat is cremeren? Cremeren is het proces waarbij een overleden lichaam wordt verbrand. Het verbranden van het lichaam doet voor diegene geen pijn, je voelt er dan niks meer van want alleen je lijf is er nog.
Veel nabestaanden kampen met intense, verwarrende en soms ook tegenstrijdige gevoelens. Niet alleen verdriet, angst, hulpeloosheid en wanhoop, maar ook boosheid, agressie, teleurstelling en schuldgevoelens kunnen voorkomen. Soms voel je je opgelucht en in zekere zin bevrijd.
Bacteriën zetten zweet om in geur
Zweet bestaat uit water en zouten. Maar onder de oksel, bij je liezen, de tepels, de oogleden en in je oor zit er wat extra's in.
Verkleuring van de huid na de dood. De verkleuring wordt veroorzaakt doordat de bloedcirculatie tot stilstand komt en het bloed zakt naar de laagst gelegen delen van het lichaam. Lag de overledene op zijn rug, dan zullen er meestal lijkvlekken te zien zijn op de rug, schouderbladen en oorlellen.
Direct na het overlijden begint het ontbindingsproces. In het begin gaat het snel. Maar uiteindelijk gaat het door tot ongeveer tien jaar na de begrafenis. Het proces gebeurt door bacteriën die altijd al aanwezig zijn in het lichaam en een rol spelen bij de spijsvertering.
Doelstelling is om de overledene te koelen tot een temperatuur tussen de 3 en de 5 graden Celsius boven het vriespunt. Dit is de ideale temperatuur om groei van micro-organismen en daarmee het ontbindingsproces te vertragen. De koeltemperatuur van de koeling is afhankelijk van het soort van koelsysteem.
De meest bekende wijze is het gebruik van koelplaten. Door het lichaam koel te houden kan het lichaam langer goed geconserveerd worden. Een andere manier is thanatopraxie, ofwel een lichte balseming.
Het is de vakkennis van de uitvaartondernemer om te beoordelen of er een onwenselijke verkleuring of geur optreedt en zo ja, hoe die eventueel bestreden kan worden. In het algemeen is het zo dat een overledene die goed gekoeld is, dat vaak 10 dagen kan doorstaan. U hoeft zich op voorhand geen zorgen te maken.
Sommige mensen kunnen overleden personen waarnemen zonder die 'nachtkijker'. Sommigen kunnen ze zien, voelen, ruiken of horen. Eigenlijk kan iedereen dat, in mindere of meerdere mate. Iedereen kan het leren, maar dat is een ander onderwerp.
Waken bij een stervende zorgt ervoor dat de ruimte van de kamer gevuld is met liefdevolle aandacht en een wakker bewustzijn, op een moment dat de stervende heel kwetsbaar is in zijn doodsstrijd.
Er bestaat geen landelijk overzicht. Zie de vele vergelijkbare vragen in de subrubriek 'Diversen'. Begraafplaatsen en crematoria zijn wettelijk verplicht aan iedereen die het vraagt, te vertellen of iemand daar begraven of gecremeerd is. Maar men moet het wel aan iedere begraafplaats of crematorium afzonderlijk vragen.