Langdurige sociale isolatie leidt in mensen vaak tot allerlei psychische problemen, zoals depressies en post traumatische stressstoornissen. Hoewel het onderzoek is gedaan met muizen, geven de resultaten richting aan verder onderzoek met mensen.
De invloed van eenzaamheid is groot. Zeker als het langdurig aanhoudt, leidt eenzaamheid tot gezondheidsrisico's, minder meedoen in de samenleving en een gevoel dat welzijn of geluk tekortschiet. Eenzaamheid verhoogt zelfs de kans op voortijdig overlijden.
Bij sociaal isolement ontbreekt het mensen aan een ondersteunend netwerk van familie, vrienden en bekenden. Ze missen de persoonlijke relaties waar zij op terug kunnen vallen wanneer ze steun nodig hebben. Het gaat dan om praktische, emotionele of gezelschapssteun.
Letterlijk betekent isolement: op een eiland leven of afgezonderd van anderen leven.
Personen die gestalkt worden, isoleren zich om zich tegen benadering door de stalker te beschermen. Doordat (openbare) sociale activiteiten vermeden worden, kan dit tot een sociaal isolement leiden. Sommige mensen isoleren zich uit angst voor afwijzing. In veel gevallen wordt dit maar weinig begrepen door de omgeving.
Eenzaamheid is je niet verbonden voelen. Je ervaart een gemis aan een hechte, emotionele band met anderen. Of je hebt minder contact met andere mensen dan je wenst. Eenzaamheid gaat gepaard met kenmerken als negatieve gevoelens van leegte, verdriet, angst en zinloosheid en met lichamelijke of psychische klachten.
Iemand weinig bezoek krijgt. Iemand teruggetrokken leeft of zich juist zeer extrovert gedraagt. Iemand constant aandacht vraagt of zich opstandig gedraagt. Er problemen ontstaan met alcoholgebruik.
Onder emotionele eenzaamheid wordt verstaan het gemis van een intieme (levens) partner, iemand met wie de diepste emotionele banden mogelijk zijn. Eigenlijk is er maar één soort eenzaamheid, maar door verschillende 'soorten' eenzaamheid te beschrijven, beschrijven we eigenlijk de onvervulde behoefte.
Ruim een kwart (26 procent) van de Nederlanders van 15 jaar of ouder voelde zich in 2019 enigszins eenzaam, en 9 procent had sterke gevoelens van eenzaamheid. De overige 66 procent was niet eenzaam, volgens de enquête Sociale samenhang & Welzijn in 2019.
Sociale contacten zijn van belang voor de sociale cohesie in een samenleving. Door onderlinge communicatie ontstaan verbindingen tussen personen, en door regelmatige contacten worden die sociale banden onderhouden.
Robert Weiss, de Amerikaan die destijds een van de eersten was die publiceerde over eenzaamheid maakte in zijn boek (1973) onderscheid tussen emotionele eenzaamheid, het gebrek aan hechte of intieme relaties, en sociale eenzaamheid, het gebrek aan een sociaal netwerk.
Eenzaamheid veroorzaakt gezondheidsrisico's
Eenzaamheid kan ook leiden tot depressie en een verhoogd risico op hartziekten en de ziekte van Alzheimer. Mensen die eenzaam zijn vertonen vaker ongezond gedrag: weinig bewegen, minder gezond eten en meer gebruik van verslavende middelen.
Als iemand die eenzaam is, een bekende ziet, wordt het beloningssysteem in de hersenen super actief, veel actiever dan bij mensen die niet eenzaam zijn. 'Dat geeft aan hoe groot de behoefte bij eenzame mensen is om een bekende te zien', zegt Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie.
Mensen die zich eenzaam voelen zijn minder gelukkig en minder tevreden met hun leven. Bij langdurige eenzaamheid kan je last krijgen van slaapproblemen, stress en een depressie. Ook verhoogt het de kans op de ziekte van Alzheimer.
Wanneer je je alleen voelt, kom je in de buurt van eenzaamheid. Jouw behoefte aan gezelschap, samenzijn, vriendschap en het leven delen wordt niet vervuld. Ook de behoefte om te zorgen of ontzorgd te worden, wordt niet vervuld. Je kunt niet geven en je kunt niet ontvangen.
Verlegenheid, je ongemakkelijk voelen of een sociale angststoornis (SAD) kunnen het moeilijk maken om te socializen. Toch is mensen te ontmoeten de enige manier om vrienden te vinden, en om dat te kunnen doen, moet je manieren vinden om je verlegenheid of sociale angst onder controle te houden.
Denk bijvoorbeeld aan een gebrek aan zelfvertrouwen, onvermogen anderen te vertrouwen, sterke verlegenheid, of emotionele instabiliteit. Eenzaamheid komt relatief vaak voor bij mensen met psychische klachten, zoals een angststoornis, depressie of autisme.
Gelukkig worden zonder partner is in principe zeker mogelijk. Er zijn aardig wat mensen die er zelfs voor kiezen om als vrijgezel door het leven te gaan. Maar als het niet je keuze is, kan het moeilijk zijn om aan het idee te wennen dat gelukkig worden zonder partner ook een optie is voor jou.
Ouderdom. Meer dan de helft van de 75-plussers in Nederland voelt zich eenzaam. Bij veel ouderen komt dat vaak door meerdere factoren. Zoals het overlijden van een partner of andere leeftijdsgenoten, beperkte mobiliteit en achteruitgang in fysiek en mentaal functioneren.
Ze missen goed gezelschap, een praatje, samen een kopje thee drinken of een kaartje leggen. Ouderen hebben namelijk heel andere interesses en behoeften dan hun jongere medemens. Voor veel ouderen is het lastig om de eenzaamheid op te lossen. Kinderen wonen ver weg of hebben weinig tijd om langs te komen.