Bij het actief luisteren gaat de luisteraar expliciet na of hij de boodschap (inhoud én gevoel) van de spreker begrepen heeft. Het doel van actief luisteren is wederzijds contact te verbeteren. Vooral het gevoel echt begrepen te worden, zonder meteen beoordeeld te worden is belangrijk.
Je wilt niet alleen de woorden horen (de feiten) die de ander zegt, maar vooral de hele boodschap van de ander begrijpen (ook de betekenis én de gevoelens). Door actief te luisteren laat je zien dat je werkelijk wilt weten wat de ander bezig houdt of bedoelt.
Een actieve luisterhouding wil zeggen dat je rechtop zit of staat,schouders gedraaid richting je gesprekspartner, hem of haar aankijkt (niet strak aankijken, want dan gaan mensen zich ongemakkelijk voelen) en een gezichtsuitdrukking hebben die past bij de situatie (bij een triest verhaal kun je niet gaan glimlachen).
Actief luisteren is niet alleen horen wat de ander zegt, maar ook proberen te begrijpen wat de ander zegt. Bovendien stellen luistervaardigheden je in staat de ander te laten weten dat je luistert, de ander zijn verhaal te laten vertellen, en, wanneer dat nodig is, te laten verduidelijken.
De betekenis van actief luisteren
Actief luisteren is het tegenovergestelde van passief luisteren waarbij de spreker slechts gehoord wordt. Het is belangrijk dat de actieve luisteraar ook gezien wordt door de spreker. Actief luisteren omvat daarom luisteren met alle zintuigen.
Bij passief luisteren hoor je de spreker praten, maar doe je verder niets. Bij actief luisteren gebruik je een patroon waarbij je op een positieve manier betrokken blijft bij je gesprekspartner. Je hoort niet alleen dát er iets gezegd wordt, je probeert ook daadwerkelijk te begrijpen wát er gezegd wordt.
Actief luisteren bestaat uit: iemand je volle aandacht geven, belangstelling tonen, iemand de ruimte geven zijn verhaal te doen, laten merken dat je aandachtig bent met een samenvatting, vragen stellen, doorvragen en feedback geven. Het lijkt vanzelfsprekend, maar ben jij een goede luisteraar?
Laat iemand uitpraten
Assertief communiceren, betekent ook: luisteren. Luister naar wat een ander te zeggen heeft, totdat hij of zij klaar is met het hele verhaal. Als je de ander interrumpeert, ook al heb je voor je gevoel belangrijke informatie, dan vind jij je eigen verhaal belangrijker dan dat van een ander.
Luister zonder oordeel: Concentreer je op de inhoud van wat A zegt en observeer hoe hij het vertelt; gebaren, mimiek, stem, etc. Observeer om het straks terug te kunnen geven."
Belangrijk is ook om een actieve luisterhouding aan te nemen en de ander aan te moedigen om te praten. Jouw houding vertelt ook veel namelijk. Je kunt de ander door jouw houding aanmoedigen, stimuleren en uitnodigen om te vertellen en het verhaal te doen.
Je wordt positiever beoordeeld en je kunt de ander beter overtuigen, je krijgt gemakkelijker contact. Een open lichaamshouding betekent dat je interesse toont en belangstelling hebt. Bij een open houding heb je geen armen of benen over elkaar. Tijdens een gesprek draai je naar de gesprekspartner toe.
Wat is lichaamstaal? Lichaamstaal (of non-verbale communicatie) is de taal die we spreken met ons lichaam. Mensen communiceren onbewust en bewust via dat wat ze zonder woorden met hun lijf doen. Aan lichaamstaal kun je vaak zien wat mensen voelen of denken zonder dat ze het zeggen.
Men noemt dan ook krant lezen, televisie kijken, radio luisteren enzovoort passieve communicatie. Daarentegen is actieve communicatie een gebeuren waarbij de 'zender' en de 'ontvanger' constant de rollen wisselen, zoals bij een discussie, een ruzie of een spel.
Actief luisteren laat aan de spreker niet alleen zien dat de ander hem hoort, maar ook of hij het interessant vindt, en of hij het begrijpt. Actief luisteren is het voortdurend geven van non-verbale feedback. Hierdoor weet de spreker dat zijn boodschap over komt en wordt hij aangemoedigd om door te spreken.
Passief luisteren is: Aanhoren wat de ander tegen u zegt, zonder dat u zich daadwerkelijk inspant om te begrijpen welke 'boodschap' er misschien verborgen zit achter de woorden van degene met wie u contact hebt. U bent eigenlijk meer bezig met wat u zelf te zeggen hebt.
Luisteren is een uitdrukkingsvorm van erkenning en respect; het zet het licht op de ander en biedt ruimte om (er) te zijn. Door goed te luisteren creëer je de mogelijkheid voor de ander om zichzelf beter te horen; goed luisteren zorgt voor geruststelling en comfort.
Vorm van zelfgerichtheid, 'narcisme', waarbij iemand op een verhaal van iemand anders alleen maar reageert met het delen van zijn eigen ervaringen.
Realiseer je dat jij de situatie waarschijnlijk heel anders hebt beleefd dan iemand anders. Ga daarom niet in de aanval en beschuldig de ander niet. Een conflict uitpraten begint bij jezelf. Zeg hoe het op jou is overkomen en waarom jij er last van hebt.
Bijvoorbeeld door te zeggen: “Ik maak even mijn redenering af en hoor daarna graag wat jij er van vindt”. Hiermee sla je twee vliegen in één klap. Je maakt op een vriendelijke manier duidelijk dat je nog niet klaar bent en tegelijkertijd geef je aan dat wat jou betreft de ander direct na jou mag spreken.
Verbaal luisteren: vertellen dat je luistert
In je eigen woorden kan je laten merken dat je luistert naar ander. Laat de ander zijn verhaal vertellen. Met korte reacties moedig je de ander aan om door te vertellen: 'hm'; 'o' ;'vertel verder'' ;'en toen'.
Luisteren is een kwaliteit oftewel een kernkwaliteit. Waarom een kwaliteit? Omdat luisteren iets is wat bij je persoonskenmerken hoort of niet. Je bent van nature een goed luisteraar of je bent dat niet.