De uitdrukking kind noch kraai hebben betekent dat je geen kinderen en naaste bloedverwanten hebt. Dan sta je dus helemaal alleen op de wereld. In de middeleeuwen zeiden ze kint no craet. Daarin betekende het woord craet 'gekraai', een afleiding van het werkwoord kraaien.
Spreekwoorden: (1914) Taal noch teeken, d.w.z. tijding noch eenig teeken van leven; ook in 't algemeen geen teeken van leven meer geven, niets; vooral verbonden met de werkwoorden hooren, vernemen en geven.
Iemand bij den neus hebben (-nemen of leiden), d.w.z. iemand beethebben, hem foppen; 'iemand bij het lijf nemen' (Van Dale); eig. hem bij zijn neus leiden waar men wil, hem beetnemen; oorspr.
Spreekwoorden: (1914) Hoog en droog, vooral in verbinding met het ww. zitten, d.i. ergens veilig, goed zitten (Waasch Idiot.
d.w.z. geheel en al; syn. met hom en kuit.
Als ineens duidelijk wordt hoe iets zit, of als eindelijk iemands ware bedoeling of karakter blijkt, is het heel gewoon om uit te roepen 'Nu komt de aap uit de mouw! ' Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) gaat deze zegswijze letterlijk terug op een aap die in een mouw zat.
Wie meelacht met anderen, zonder zelf een reden tot lachen te hebben, lacht als een boer met kiespijn, vaak met een wat zuur gezicht.
Iets doen met hart en ziel; jezelf overleveren aan een reeks gebeurtenissen in het hier en nu, gericht op het realiseren van iets moois of het ervaren van iets prettigs, niet afgeleid en in de onbewuste wetenschap dat dit iets bijdraagt aan je mens-zijn.
Een dictator is de leider in een dictatuur. Hij/zij verenigt in een persoon, of in een kleine kliek om hem heen, alle macht, dus de wetgevende, besturende en rechtsprekende macht van een land.
Met vlag en wimpel geslaagd
Met vlag en wimpel winnen betekent glansrijk winnen; als het ware met behoud van vlag en wimpel.
d.w.z. iemands have en goed, al wat hij bezit. In de middeleeuwen komt de verbinding houden ende hebben voor in den zin van voortdurend bezitten, syn. van besitten ende houden; eng. to have and to hold.
d.w.z. geheel zwijgen, niets zeggen; hd. in sieben Sprachen schweigen. Vgl.
Als je iemand door dik en dun steunt, help je hem of haar in goede en in slechte tijden. Vriendschap door dik en dun betekent zoveel als 'onvoorwaardelijke vriendschap, ongeacht de omstandigheden'.
"Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf" is een spreekwoord afkomstig uit Spreuken 26:27: "[27] Wie een kuil graaft, valt er zelf in; wie een steen voortrolt, wordt er zelf door getroffen." Dit spreekwoord wordt gebruikt bij mensen die een ander iets willen aandoen, en er dan vaak zelf door getroffen worden.
Waar komt de uitdrukking in de aap gelogeerd zijn vandaan en wat wordt ermee bedoeld? Het is waarschijnlijk dat het woord aap teruggaat op een herberg met de (spot)naam (In) de Aap. Het verblijf was daar vast niet prettig of kon misschien nadelige gevolgen hebben. Vroeger hadden apen namelijk een negatief imago.
Oude koeien uit de sloot halen betekent '(opnieuw) beginnen over iets (vervelends) wat vroeger is voorgevallen', 'bijna-vergeten, vaak vervelende gebeurtenissen oprakelen'. Het gaat in deze zegswijze oorspronkelijk om het opvissen van kadavers van verdronken koeien.
De een zijn dood is de ander zijn brood,
de dood van den een bezorgt een ander een middel van bestaan, doordat hij in diens plaats komt; ook wel in algemeener zin, dat men dikwijls voordeel trekt uit het nadeel van een ander; vgl. lat.
Iemand om de tuin leiden betekent 'iemand bedriegen, misleiden'.
Als het ergens weer koek en ei is, dan is de sfeer heel goed: iedereen kan weer goed met elkaar overweg, er is totaal geen ruzie of kinnesinne meer. Soms heeft deze uitdrukking een wat ironische bijklank: 'het gaat nú (ineens) weer goed, maar of het in de toekomst zo blijft, is nog maar de vraag'.
Iemand een poets bakken betekent 'een grap met iemand uithalen, iemand beetnemen'. Poets betekent 'grap, streek'. De herkomst van dit woord is helaas niet duidelijk.
'Het is in kannen en kruiken' betekent: 'het is in orde', 'het is geregeld', 'het is voor elkaar'.