Een geoniem is een woord dat is afgeleid van een geografische naam. Het kan zijn dat de afleiding nauwelijks nog herkenbaar is, bijvoorbeeld doordat zij via een omweg in het Nederlands terecht is gekomen, waarbij de woordvorm allengs veranderde: zie het voorbeeld krent.
Als een uitvinder zijn eigen naam aan een uitvinding geeft, noemen we dat een eponiem. Wanneer de naam van een product is geïnspireerd op een aardrijkskundige naam, spreken we dan weer van een geoniem.
Rudolf Diesel was de uitvinder van de brandstof. Het Nederlands heeft nogal wat woorden die naar iets of iemand genoemd zijn. Zo'n woord heet eponiem. Je weet misschien dat saxofoon genoemd is naar de uitvinder van het instrument: de Belg Adolphe Sax.
Een acroniem is een afkorting die bestaat uit de eerste letters van andere woorden, en uit te spreken is als een woord. Deze afkortingen zijn vaak bekender dan de originele term die afgekort wordt.
1) Geografische naam 2) Plaatsnaam 3) Topografische naam Naam van een plaats; plaatsnaam. Zowel in toepassing op namen van bv. streken, steden en dorpen, als op namen van gehuchten, stukken grond, of erven.
Ironie is een manier om op bedekte, milde wijze de spot te drijven met iets of iemand, bijvoorbeeld door het tegenovergestelde te zeggen van wat men bedoelt, of door sterk te overdrijven.
Voorbeeld: `'Mooi' is een antoniem van 'lelijk', en 'lelijk' een antoniem van 'mooi'.
Een toponiem is een plaatsnaam (uit Oudgrieks, τόπος = plaats, ὄνομα = naam). De studie van de toponiemen heet de toponymie.
Venray heette eeuwenlang Rode maar buitenstaanders vonden het nodig om Rode te onderscheiden van (Sint-Oedens)Rode en (des Hertzogen)Rode (=Herzogenrath). De juiste betekenis van Venray is 'de nederzetting Ray bij het veenmoeras'.
Het woorddeel wihr is een toponiem dat voor komt in de zuidelijke Elzas, in het Franse departement Haut-Rhin. Het is afkomstig van het Latijnse villare, wat staat voor boerderij, landgoed en uiteindelijk gehucht of dorp. Dit werd gegermaniseerd tot willer, weiler, wat in de Haut-Rhin wihr werd.
Een tautologie is een woordcombinatie waarin een begrip twee keer of meer wordt genoemd. Ze bestaat doorgaans uit twee of meer woorden van dezelfde woordsoort, vaak met en of of(te) ertussen. Voorbeelden zijn eenzaam en alleen, pracht en praal en niettemin toch.
Een woord is polyseem als het meer dan één betekenis heeft, maar de verschillende betekenissen wel met elkaar verband houden. Bij polysemie worden de verschillende betekenissen onder één woord in de woordenboeken opgenomen.
Polysemie is vaak het resultaat van metaforische of metonymische betekenisuitbreidingen. Het zonet gegeven voorbeeld van 'bloem' of een geval als 'vos' (dier/sluw persoon) berust op metafoor; de polysemie van een woord als 'glas' (doorschijnend materiaal/drinkbeker) berust op metonymie.
Een andere mogelijke definitie van hyperoniem is een woord dat de betekenis van meerdere onderling semantisch verwante woorden omvat. Voorbeelden van hyperoniemen in het Nederlands zijn voertuig, dat de betekenissen omvat van onder andere trein, auto, bus en fiets, en ouder, dat moeder en vader overkoepelt.
Algemeen kun je zeggen dat semantiek gaat over de betekenis van een woord of een zin terwijl pragmatiek zich bezighoudt met de betekenis van de spreker.
Een pejoratief (Lat. peior = "slechter") is een woord met een negatieve bijbetekenis, een woord dat een ongunstige associatie oproept. Een pejoratief is denigrerend of beledigend en kan verstopt zijn in schijnbaar normaal taalgebruik. Voorbeeld: "die vrouw" in plaats van haar naam noemen.
Denotatie is het proces van verwijzing naar de letterlijke betekenis van een woord. Het woord denotatie is afgeleid van het Franse dénotation. De term staat naast het begrip connotatie, dat wil zeggen bijkomende betekenissen die afhangen van de context.
Homonymie kan in de eerste plaats ontstaan doordat twee woorden in een taal dezelfde vorm hebben of krijgen. Ondanks die vormovereenkomst zijn het echter twee geheel verschillende woorden. Het woord vorst ("heerser") is verwant met voorste.
Twee polysemen zijn verschillende betekenissen van één woord. Twee synoniemen zijn daarentegen juist twee verschillende woorden met dezelfde betekenis. (Het begrip "homonymie" komt in deze semantische tegenstelling in het geheel niet voor:, daarbij gaat het immers om geheel verschillende woorden.)
In veel gevallen (maar niet uitsluitend) bestaat een pleonasme uit een combinatie van een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord. Een voorbeeld van een pleonasme is witte sneeuw: de bepaling witte is veelal overbodig, omdat 'wit' in principe een inherente eigenschap van 'sneeuw' is.
Als er bij een samentrekking geen sprake is van dezelfde betekenis, dezelfde grammaticale functie en dezelfde plek in de zin, dan gaat het om een foutieve samentrekking. Enkele voorbeelden daarvan zijn: Hij heeft een diploma en daar hard voor gewerkt.