Uit zijn vel springen, d.i. barsten, hetzij van vrees, van woede of angst; thans alleen bij overdrijving gezegd van iemand, die woedend is, zich dik maakt en buiten zich zelf raakt; vgl. mnl. (van torne) spliten; ndl.
Geld over de balk gooien/smijten betekent: 'geld verspillen, met geld smijten', 'veel te veel uitgeven (aan nutteloze dingen)'. Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) en F.A. Stoett luidde de oorspronkelijke vorm van deze uitdrukking: het (niet) over de balk gooien.
d.w.z. zeer verheugd zijn. Vgl. Harrebomée II, 478: Hij is in (door, of boven) de wolken. Men zegt dit, als iemand bovenmate vrolijk is.
Op je tellen passen betekent 'goed opletten, voorzichtig zijn'. Volgens het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) is 'Je moet op je tellen passen!
In verwensingen als je, hij/het kan me gestolen worden! is de oorspronkelijke betekenis van stelen niet meer aanwezig. De betekenis heeft zich ontwikkeld tot die van 'ik lach om je, ik kan hem missen als kiespijn, ik heb genoeg van hem'. In Vlaanderen is de variant je kunt me gestolen worden! gebruikelijk.
Spreekwoorden: (1914) Met vuur spelen, d.w.z. iets doen dat zeer nadeelige gevolgen kan hebben; zeer onvoorzichtig handelen.
Spreekwoorden: (1914) Een appeltje voor den dorst. Hieronder verstaat men iets dat men op zijde legt en bewaart, om het in tijd van nood te gebruiken.
Als je op eieren loopt, doe je iets heel voorzichtig. Dat is tenminste de uitdrukking.
Op zijn pooten (of pootjes) terecht komen, d.w.z. goed terecht komen; goed afloopen; eig. gezegd van de kat, die bij een val of een sprong altijd op haar pooten terecht komt.
Eieren voor zijn geld kiezen betekent dat je met minder genoegen moet nemen dan waar je eigenlijk op uit was.
Met zijn neus in het vet (of in de boter) vallen, d.w.z. een (onverwacht) fortuintje krijgen; vooral juist komen als men ergens feest viert of smult; een voordeelig huwelijk sluiten.
Kat en muis spelen: Niet te verwarren met kat en muisspelletjes. Dit spreekwoord betekent dat er over en weer gesproken wordt.
Veel voeten in de aarde hebben betekent 'moeite kosten'. Zo betekent 'We kregen het kastje uiteindelijk in elkaar gezet, maar het had veel voeten in de aarde' dat het in elkaar zetten van het kastje een moeilijke klus was.
Wanneer je ergens mee betrapt bent, kun je zeggen dat je 'tegen de lamp bent gelopen'. Deze uitdrukking wordt bijvoorbeeld gebruikt wanneer je door de politie gesnapt wordt. 'Tegen de lamp lopen' wordt al sinds het begin van de 20e eeuw gebruikt in het Nederlands.
Als iets geen zuivere koffie is, is het verdacht, onbetrouwbaar en foute boel.
Dit gezegde bedoelt dat alles geld of moeite kost, behalve als het van de zon komt. De zon krijgen we elke dag voor niets, maar voor onze (nieuwe) omzet zullen we moeite moeten doen.
d.w.z. ontzag hebben, prestige hebben; eig. gezegd van bladeren, die door den wind opgejaagd en weggewaaid worden, voor den wind wegvliegen; vgl. Harreb.
Een open deur is een waarheid die zo evident is, dat zij eigenlijk niet hoeft te worden verwoord.
Olie op het vuur: de zaak erger maken
Net zoals een vuur hoog oplaait als je er olie op gooit, kan een meningsverschil ontaarden in een ruzie als iemand per ongeluk of expres iets verkeerds zegt of doet.
Het is net water en vuur: Het zijn mensen die elkaar helemaal niet begrijpen; die alleen maar de grootste ruzie hebben. Vuur in de ene hand dragen en water in de andere: voor het oog schoon zijn; maar vals achter de rug, dubbelhartig zijn.
Spreekwoorden: (1914) Beter éen vogel in de hand dan tien in de lucht, d.i. het zekere is boven het onzekere te verkiezen; eene gedachte, die op soortgelijke wijze al vroeg in onze literatuur wordt uitgedrukt.