Dit komt onder andere door de zeer variabele 'levensduur' van vulkanen (enkele maanden tot miljoenen jaren). Verder kan de term 'activiteit' op verschillende manieren worden opgevat. Sommige vulkanen veroorzaken regelmatig aardbevingen en spuwen gassen de atmosfeer in, maar ze barsten niet daadwerkelijk uit.
Een dode of uitgedoofde vulkaan is een vulkaan waarvan wetenschappers hebben vastgesteld dat de kans op nieuwe erupties (vrijwel) afwezig is. Het zijn vulkanen waarbij de aardkorst in de loop der tijd dusdanig is dichtgegroeid dat er geen magma meer doorheen kan komen.
Slapend of dood? Vulkanen kunnen tussen de uitbarstingen jarenlang en zelfs eeuwenlang slapen. In zo'n rustperiode borrelen soms vulkanische gassen op uit het afkoelende magma onder de vulkaan.
Diep in de aarde zijn de temperaturen extreem hoog, waardoor er gesmolten gesteente (magma) en gassen naar boven worden gedrukt. Als de druk te groot wordt, zoekt het magma een weg naar buiten en barst de vulkaan uit. Als een vulkaan slaapt, lijkt er niks aan de hand. Maar van binnen, in de magmakamer, borrelt het.
Dode, slapende en actieve vulkanen
Een dode vulkaan is al lange tijd inactief en wordt ook niet meer actief, terwijl een slapende vulkaan wel weer actief wordt en een actieve vulkaan op dit moment actief is. Wat nu actief is en hoe lang de inactieve fase mag duren is onbekend.
Een vulkaan heeft eigenlijk drie 'standen': dood, slapend en actief. Een dode vulkaan zal niet meer uitbarsten. Een slapende vulkaan is soms duizenden jaren niet meer uitgebarsten, maar kan altijd weer 'wakker worden'.
De Mauna Loa is nu weer de grootste geïsoleerde vulkaan op aarde.
Volcán Acatenango. Met een hoogte van 3976 meter is de Volcán Acatenango de hoogste vulkaan van Guatemala. Deze slapende variant ligt op een kleine vijftien kilometer van Antigua. Beklim de vulkaan en blijf er een nachtje op slapen.
De Vesuvius is sinds 1944 in diepe slaap, maar blijft ontzagwekkend. De vulkaan Campi Flegrei ('Brandende Velden') is geen berg, al vijfhonderd jaar niet uitgebarsten en dus onopvallender en onbekender.
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
Wereldwijd zijn er circa 1500 vulkanen die geologisch gezien als actief worden beschouwd. Met 'actief' bedoelen vulkanologen dat ze in de afgelopen tienduizend jaar ten minste een keer uitgebarsten zijn. Iets meer dan een derde van deze vulkanen is in de afgelopen tweeduizend jaar uitgebarsten.
Het magma wordt naar de opening van de vulkaankrater geperst via een grote pijp. Als het magma aan de oppervlakte komt, heet het lava. De vloeibare lava stroomt over de hellingen van de vulkaan. Als lava afkoelt, stolt het tot harde blokken steen bijna zwart van kleur.
Vloeibare lava kan temperaturen tot 1500 °C bereiken. Vooral de vulkaan Kilauea in Hawaï staat bekend om zijn gloeiend hete lava. De meeste lavastromen zijn echter 800 tot 1100 °C, en de vulkaan Ol Doinyo Lengai in Tanzania produceert de 'koudste' lava ter wereld van circa 500 °C.
Chili staat met meer dan 1500 vulkanen op de zesde plek van de lijst omtrent landen met de meeste vulkanen wereldwijd (2017) na de Verenigde Staten, Rusland, Indonesië, IJsland en Japan.
Diep in de zee
Deze dode vulkaan bevindt zich in de Waddenzee ruim 2 km onder het aardoppverlak. Deze vulkaan is inmiddels al 160 miljoen jaar niet actie. Ook in de landen rondom ons land komen geen werkende vulkanen voor. Heel vroeger had Nederland wel een werkende vulkaan.
Sinds 2010 maken de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) deel uit van Nederland. De twee vulkanen daar, de Quill op Sint Eustatius en de Mount Scenery op Saba, waren de reden dat het KNMI De Zeeuw heeft aangesteld als vulkanoloog.
Mount Merapi staat hoog op de lijst van gevaarlijkste vulkanen ter wereld. Niet alleen omwille van de grote activiteit van de vulkaan, maar ook omdat de grote stad Yogyakarta dicht in de buurt ligt. Yogyakarta telt meer dan een half miljoen inwoners.
De aarde wordt donker en koud
In de dagen na een superuitbarsting van de Yellowstone-vulkaan zal lava grote delen van het land overstromen. Tegelijkertijd zullen er as en zwavel over de hele wereld neerregenen en de aarde kouder maken.
De meest actieve vulkaan ter wereld, de Merapi in Indonesië, heeft opnieuw lava gespuwd. Door de uitbarsting stroomde een grote hoeveelheid rode lava uit de vulkaanopening en verspreidden aswolken zich tot zo'n 3,5 kilometer verder.
Vulkanen zijn de overdrukventielen van de aarde. Als zich om welke reden dan ook te veel magma onder de aardkorst bevindt, ontstaat er een nieuwe vulkaan of barst een bestaande vulkaan uit om de druk te verlichten.
Etna. De meest bekende vulkaan van Europa is misschien wel de Etna. De vulkaan op het Italiaanse eiland Sicilië is na de Stromboli (die elke veertig minuten uitbarst) de actiefste vulkaan van Europa en een van de actiefste ter wereld. Het heeft vijf hoofd- kraters waarvan de hoogste zich op 3250 meter bevindt.
De Monte Busca-vulkaan staat ook bekend als de kleinste vulkaan ter wereld en ligt midden in Italië, op de Romagna-heuvels tussen de Tramazzo- en Montone-valleien.
Het magma heeft een temperatuur van meer dan 1000 graden Celsius. Op zwakke plekken in de aardkorst, kan dit magma naar boven komen. Hier kan een vulkaan ontstaan. Als magma uit een vulkaan komt, noemen we het lava.