Door de oorlog in Oekraïne komt de Nederlandse import van zonnebloemolie en maïs onder druk te staan. Nederland haalde afgelopen jaar voor een bedrag van 538 miljoen euro aan ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne, het meest van alle EU-landen.
Waar komt zonnebloemolie vandaan? Zonnebloemolie is een plantaardige olie die wordt gemaakt door de zaden van de zonnebloem (Helianthus annuus) te persen. De grootste producent van zonnebloemolie is Oekraïne, nipt gevolgd door Rusland. Ook halen we een deel uit onder andere Argentinië, Frankrijk, Hongarije en Turkije.
Belangrijke factoren zijn de oogst die niet (goed) lukt en het transport dat een lastige opgave is ten tijden van oorlog. "Ook de mensen in de productie zijn van groot belang voor het realiseren van zonnebloemolie", vertelt Martis aan Hart van Nederland.
Ruwe zonnebloemolie en maïs zijn voor Nederland de belangrijkste producten uit Oekraïne. De invoerwaarde van deze twee producten was in 2021 ongeveer even groot en bij elkaar opgeteld 52,5 procent van de totale invoer uit Oekraïne. Kool- en raapzaad zijn goed voor 17 procent van de invoerwaarde.
De tekorten worden veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne. Dat land is een grote producent van plantaardige olie. "Twee derde van de zonnebloemolie die hier in de winkels ligt, komt daar vandaan", zegt een woordvoerder van het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL).
Nederland haalt ruim driekwart van zijn zonnebloemolie uit Oekraïne – en die import ligt nu stil. Door de oorlog in Oekraïne ontbreken inmiddels flessen zonnebloemolie en aanverwante producten in de supermarktschappen. Producenten van levensmiddelen zoals chips en babyvoeding kampen ook met tekorten.
Zonnebloemolie kan gevaarlijke transvetten bevatten. Plantaardige oliën, waaronder zonnebloemolie, zijn hoog in essentiële omega-6 vetzuren waardoor de broodnodige balans tussen omega-6 en omega-3 vetzuren in het lichaam wordt verstoord.
Dat komt door de oorlog in Oekraïne, waar Nederlandse bedrijven tweederde van hun zonnebloemolie vandaan halen. Als gevolg van de schaarste raakt het zonnebloemolieschap in de supermarkt leeg. Om tekorten tegen te gaan, wordt de verkoop van zonnebloemolie in supermarkten soms beperkt.
Zo is twee derde van alle zonnebloemolie die Nederland invoert, afkomstig uit Oekraïne. Er komt nu nog wel wat ons land binnen, maar veel minder dan voorheen, zegt Frans Claassen, directeur bij MVO, de ketenorganisatie voor oliën en vetten.
Nederland importeerde vorig jaar ter waarde van 18,4 miljard euro aan goederen uit Rusland. Het ging voornamelijk (87 procent) om olie, maar we haalden ook nikkel en koper uit het land. Uit Oekraïne importeerden we voor het eerst voor een bedrag van meer dan 2 miljard euro, het ging vooral om maïs en zonnebloemolie.
De oorlog in Oekraïne leidt ook tot grote tekorten van biologische grondstoffen voor diervoeders. De sector heeft bij de Europese Unie een derogatie aangevraagd zodat pluimveebedrijven en varkensbedrijven 5 procent gangbaar eiwitrijk veevoer mogen bijmengen in biologisch voer.
Zonnebloemolie is bij ons niet te betalen", zegt Guro Kirimoo. "Voorheen reden we ervoor naar Belgie en Duitsland, maar daar betaal je 1,05 euro per fles. In Nederland is de prijs (0,79 euro) veel beter." Volgens Kirimoo is het een lucratieve business om de flessen olie in Oost-Europa vervolgens te verkopen.
"Er zijn nog wel voorraden in Nederland, maar het is niet veel meer. We verwachten dat je over een aantal weken geen zonnebloemolie meer kan kopen." Dat is volgens hem geen reden tot paniek: "Er zijn voldoende alternatieven. Zoals koolzaadolie, slaolie en olijfolie.
Productie. In 2014 was de wereldwijde productie van zonnebloemolie 15,8 miljoen ton. De grootste producent was Oekraïne met 4,4 miljoen ton, gevolgd door Rusland (4,1 miljoen ton), Argentinië (0,9), Bulgarije (0,8) en Turkije (0,7).
Oekraïne is de grootste zonnebloemolieproducent ter wereld met een productie van 4.400.324 ton per jaar. Russische Federatie komt op de tweede plaats met 4.063.080 ton jaarlijkse productie. Oekraïne en Russische Federatie produceren samen meer dan 50% van de totale sunflower oil ter wereld.
Vorig jaar importeerde Nederland voor €641 miljoen aan ruwe zonnebloemolie. Daarmee is ons land binnen de Europese Unie de grootste zonnebloemolie-importeur, voor Spanje (€616 miljoen) en Italië (€553 miljoen), meldt het CBS. Van al die zonnebloemolie haalde Nederland 84% uit Oekraïne.
De overstap naar andere ingrediënten en het daardoor moeten aanpassen van de etiketten en verpakkingen, kost de producenten veel geld. Hogere kosten voor de consument zijn daardoor onvermijdelijk. Het is dus goed mogelijk dat producten, waarvoor normaliter zonnebloemolie wordt gebruikt, straks anders wordt gemaakt.
Alternatieven voor bakken
Een veelgenoemde vervanger voor zonnebloemolie is arachideolie. Deze olie wordt uit pinda's gewonnen en smaakt daar ook een beetje naar. Verder zijn raapzaadolie, koolzaadolie, olijfolie (absoluut geen extra vierge) en maisolie goede alternatieven.
Door de oorlog raken voorraden op. Supermarkten gaan ertoe over om de verkoop van het aantal flessen zonnebloemolie per klant te beperken. In sommige supers is er nu al geen aanbod meer, meldt brancheorganisatie Centraal bureau Levensmiddelenhandel (CBL).
Gelukkig zijn er genoeg alternatieven die je kunt gebruiken. Vervang zonnebloemolie simpelweg door andere neutrale plantaardige oliën. Zoals koolzaadolie, arachideolie, rijstolie, raapzaadolie of slaolie.
Samengevat is dit de conclusie. Als je een olie of vet niet verhit, dan zijn olijf-, koolzaad-, soja-, arachide-, zonnebloem-, maïsolie en andere plantaardige oliën de betere keuzes. Dat is omdat ze vooral onverzadigde vetten bevatten en zo helpen de verzadigd vet consumptie te beperken.
Zonnebloemolie bevat duidelijk meer vitamine E dan olijfolie, wat de cellen, celwand, bloedbaan en weefsels beschermt. Ook bevat zonnebloemolie meer vitamine K, wat nodig is voor een goede bloedstolling. Olijfolie bevat dan weer meer omega 3-vetzuren, die beschermen tegen hart- en vaatziekten.
"Er is nog steeds sprake van schaarste", aldus directeur Frans Claassen van MVO. "Ook is een deel van de zonnebloemolie die nu toch uit Oekraïne komt, niet bewerkt. Dat moet dan alsnog gebeuren, wat leidt tot hogere kosten. En er zijn handelaren in het gat gesprongen.
Lidl biedt naast de Zonnebloemolie een ruime collectie producten aan. Houd de wekelijkse Lidl folder in de gaten om de beste aanbiedingen en acties te vinden. Naast Zonnebloemolie, kunt u ook de volgende aanbiedingen vinden: Ansjovisfilets in zonnebloemolie, Jumbo sardines in zonnebloemolie & aanbieding 3.
Zonnebloemolie bestellen | Albert Heijn.